“Đề mở luôn là đề thi khó...”

Vài năm trở lại đây, xu hướng ra đề môn văn theo hướng mở ngày càng phổ biến. Ở kỳ thi tốt nghiệp THPT và ĐH - CĐ năm nay, các nhà quản lý giáo dục khẳng định đề môn Ngữ văn vẫn tiếp tục ra theo hướng mở. Vậy với đề văn, học sinh, sinh viên và các thầy cô giáo đã gặt hái được lợi ích gì? Việc ra đề mở có hạn chế gì không? Xung quanh vấn đề này phóng viên VTV đã có cuộc trao đổi với TS Nguyễn Mạnh Hà, Đại học KHXHNV, Đại học Quốc gia Hà Nội.

PV: Thưa ông Phạm Mạnh Hà, theo ông đánh giá việc ra đề văn mở sẽ có lợi ích như thế nào đối với học sinh?

TS Nguyễn Mạnh Hà: Tôi thấy trong những năm gần đây, việc ra đề văn mở tạo ra rất nhiều hứng thú đối với các em học sinh, việc này sẽ kích thích các em hơn trong quá trình học tập. Đối với đề văn mở, sẽ giúp các em học sinh có cơ hội bày tỏ quan điểm và chính kiến của bản thân. Hơn nữa việc ra đề văn mở sẽ giúp bản thân mỗi em thể hiện sự hiểu biết đối với các vấn đề xã hội.

PV: Vài năm trở lại đây thỉnh thoảng trên phương tiện thông tin đại chúng có đăng tải những vài bài văn mở, đề cập đến việc các em học sinh trình bày quan điểm của mình về một vấn đề, hay sự kiện nào đó và nhận được rất nhiều sự ủng hộ của dư luận. Vậy theo ông như bài văn như thế tại sao lại nhận được nhiều sự đồng tình từ phía dư luận như thế?

TS Nguyễn Mạnh Hà: Có lẽ chúng ta nên đặt vấn đề ngược lại một chút rằng tại sao trong quá trình học tập các em lại ít có cơ hội bày tỏ quan điểm với các đề văn mở? Tôi nghĩ chính sự hiếm hoi của đề văn mở ở mỗi kì thi đã tạo ra một hiệu ứng xã hội.

Tôi cũng cho rằng triết lý giáo dục của chúng ta cần phải chú ý làm sao để tạo nhiều cơ hội cho các em học sinh thể hiện quan điểm và chính kiến của mình.

PV: Như ông đã đề cập là những dạng đề văn mở ít nên đã nhận được nhiều sự ủng hộ của dư luận. Vậy theo ông tại sao các giáo viên lại ra những dạng đề văn mở ít như vậy?

TS Nguyễn Mạnh Hà: Tôi nghĩ vấn đề này có hai lý do. Lý do thứ nhất là việc ra đề văn mở không phải bất kỳ loại văn nào hay bất kỳ môn khoa học nào cũng có thể ra dạng bài này. Thứ hai từ trước đến nay việc đánh giá bài văn mở phụ thuộc rất nhiều vào cảm tính của giáo viên, đôi khi nó lại thiếu đi những tiêu chí được xác định rõ ràng và như vậy giáo viên rất là ngại khi cho đề văn mở. Thứ ba là tôi nghĩ vấn đề này liên quan đến quan điểm, đến thói quen trong giáo dục đó là chúng ta thường đề cao trí nhớ của học sinh, thông qua việc bắt các em tái hiện lại những nội dung các em đã được học.

PV: Vậy bây giờ xu hướng ra đề mở cũng đã bắt đầu được mở rộng và dư luận xã hội rất đồng tình với việc ra đề mở. Theo ông cả giáo viên và học sinh cần chuẩn bị điều gì để có được chất lượng tốt nhất?

TS Nguyễn Mạnh Hà: Tôi nghĩ có một điều chúng ta phải suy nghĩ đó là không phải mở là học sinh sẽ thấy thoải mái hơn hay là làm bài dễ dàng hơn. Tôi nghĩ đề thi mở luôn luôn là đề thi khó. Bởi vì đối với người ra đề thi họ phải cấn nhắc việc ra một đề thi mở là mong muốn hình thành ở học sinh kỹ năng gì? Thái độ gì và kiến thức gì? Trên cơ sở đó chúng ta sẽ tạo điều kiện học tập một cách bài bản cho các em ngay từ quá trình học tập ở nhà trường.

PV: Vậy theo ông bên cạnh những mặt tích cực của việc ra đề văn mở liệu có hạn chế gì không?

TS Nguyễn Mạnh Hà: Theo tôi hạn chế lớn nhất của đề văn mở là hiện nay chúng ta đang thiếu đi những tiêu chuẩn đánh giá đề văn mở thế nào là tốt và việc đánh giá chất lượng bài làm học sinh như thế nào là chuẩn. Khi mà chúng ta thiếu đi những chuẩn đánh giá đó sẽ xảy ra những nhìn nhận mang tính chủ quan của giáo viên khi đánh giá bài làm của học sinh.

Bởi vì có thể một bài văn mở học sinh có thể bày tỏ quan điểm ngược lại của giáo viên, giáo viên cho là như thế không đúng và các em có thể bị điểm kém. Tuy nhiên, bài văn đó có thể các em đã lập luận một cách rất sáng tạo. Tôi nghĩ đó là một sự hạn chế rất lớn.

Thứ hai nữa là từ trước đến nay chúng ta rất ít khi cho học sinh sử dụng tài liệu trong thi cử, vì vậy nếu việc ra đề mở và cho các em học sinh mang tài liệu vào phòng thi sẽ trái với qui định và kỷ luật phòng thi.

Thứ ba, việc ra đề thi mở rất dễ làm cho học sinh chủ quan, bởi phần lớn các em nghĩ là đề thi mở sẽ không cần học, mở thì không cần nghiên cứu, chúng ta viết thế nào thì viết, tâm lý này sẽ là cho chất lượng bài thi của các em kém đi. Và trong quá trình học các em thấy không cần phải nỗ lực và cố gắng.

Tôi nghĩ rằng đấy là những điểm hạn chế và nếu chúng ta nắm được những điều đó để có những giải pháp thì việc ra đề văn, hay bất kỳ một môn khoa học nào ở dạng đề mở sẽ luôn luôn có một lợi ích tốt nhiều hơn những điểm hạn chế.