Series phá án Lần theo dấu vết gồm 24 tập phim do Trung tâm Phim Tài liệu & Phóng sự, Đài Truyền hình Việt Nam phối hợp với Bộ Công an hợp tác sản xuất đang được phát sóng vào thứ 3 và thứ 5 hàng tuần trên kênh VTV1. Với series này, khán giả có cơ hội hiểu hơn cuộc đấu tranh của lực lượng công an nhân dân với các loại tội phạm nguy hiểm để giữ gìn an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và bảo vệ bình yên cho nhân dân.
Loạt phim Lần theo dấu vết tái hiện 24 chuyên án đặc biệt từng chấn động dư luận một thời. Từ ý tưởng ban đầu tới khi phim phát sóng, có những điểm nào đáng chú ý?
TCSX Hồ Trung Hiếu: Ngay từ đầu, lãnh đạo Trung tâm Phim tài liệu và Phóng sự cùng cả ê kíp đã đặc biệt lưu ý khâu chọn đề tài, đó là tập trung vào các vụ án điển hình trong 3 lĩnh vực: ma túy, hình sự và công nghệ cao. Mỗi chuyên án mang một dấu ấn đặc sắc riêng và phải trả lời được câu hỏi: Sự khác biệt của mỗi tập phim là gì? Phải nói thật rằng, anh em trong ê kíp thực hiện Lần theo dấu vết gần như chưa làm phim tài liệu bao giờ. Vì vậy, mỗi mảng, chúng tôi quyết định giao cho một người chịu trách nhiệm chính. Sau khi có ý tưởng, chúng tôi bắt đầu kết nối với các Cục nghiệp vụ.
Thuận lợi là chúng tôi được phía Bộ Công an cung cấp rất nhiều tài liệu về các chuyên án đặc biệt. Nhưng ngược lại, đây cũng là khó khăn bởi trong hàng trăm chuyên án được cung cấp chúng tôi phải làm biện pháp loại trừ để chọn ra khoảng 20 tập là điển hình của các điển hình. Làm cách nào để xây dựng kịch bản phim có thể giúp khán giả thấy dễ hiểu, dễ xem, trong khi bản thân các vụ án đều vô cùng phức tạp. Hơn nữa, tất cả những điều đó lại chỉ thể hiện trên hồ sơ.
Để làm cho ra được vấn đề, chúng tôi phải tìm gặp nghe các trinh sát, các điều tra viên kể lại rất chi tiết, trên cơ sở đó mới xác định xem cần hình ảnh và bối cảnh như thế nào để phục dựng. Rất may, lãnh đạo Trung tâm Phim tài liệu và Phóng sự đã ưu tiên cử những quay phim có năng lực và nhanh nhạy nhất tham gia cùng ê kíp. Nhờ sự phối hợp nhịp nhàng với nhóm quay phim, chúng tôi đã có được những cảnh quay hợp lý nhất và thật nhất.
Đây cũng là lần đầu tiên Trung tâm Phim tài liệu và Phóng sự thực hiện một series phim tài liệu phá án dài hơi, nhưng đa số các vụ án lại chỉ có rất ít tư liệu, điều đó ảnh hưởng tới quá trình tác nghiệp như thế nào?
Thành công của "Lần theo dấu vết" không thể thiếu sự phối hợp nhịp nhàng với nhóm quay phim
TCSX Hồ Trung Hiếu: Đúng là có những vụ án về tội phạm công nghệ cao mà hồ sơ của nó lên tới gần 50 tập, 4 lần cơ quan điều tra phải sửa chữa và bổ sung trong kết luận điều tra nhiều tình tiết mới như Chuyên án 226T về việc triệt phá nhóm tội phạm quốc tế chuyên mua bán thông tin thẻ tín dụng bị trộm cắp trên toàn cầu. Tuy nhiên, khi thực hiện series này, tôi luôn yêu cầu anh em phải sự tuân thủ tính chân thực của vụ án. Ngoài việc tự mày mò, đọc và nghiên cứu thêm rất nhiều tài liệu thì chúng tôi đã nhận được hỗ trợ tối đa của lực lượng công an. Nhờ đó, tính chân thực của các vụ án được đảm bảo, hầu như không có sai sót về mặt nghiệp vụ. Tất nhiên, khi phát sóng, có những điều mà cả khán giả và chúng tôi điều chưa thỏa mãn như chưa rõ về quá trình trinh sát điều tra án của ma túy, nhưng vì đó là vấn đề thuộc về nguyên tắc nên chúng tôi buộc phải tuân thủ.
Quay phim Bùi Đức Thọ: Khi mới trao đổi về các chuyên án được chọn để xây dựng lên khung từng tập phim riêng biệt, chúng tôi nghĩ sẽ rất dễ dàng vì có nhiều nguồn tư liệu hình ảnh, nhưng thực tế khi tiếp cận từ hồ sơ đến thực tế thì câu chuyện ngược lại hoàn toàn, vì thế chúng tôi đã bàn nhau và đưa ra ý tưởng sẽ phục dựng lại toàn bộ hình ảnh trong series phim từ quá trình trinh sát, điều tra và phá án. Yêu cầu hàng đầu đặt ra là phục dựng và tái hiện nhưng phải dựa trên những tình tiết có thật trong vụ án. Rất may, đối với các chuyên án về hình sự và ma túy, chúng tôi được phía Cục nghiệp vụ tạo điều kiện hết sức, cung cấp chi tiết tỉ mỉ các địa điểm theo đúng tài liệu của trinh sát; công an các địa phương cũng rất nhiệt tình tư vấn để ê kíp có thể tái hiện bối cảnh giống như thật.
Việc phục dựng và tái hiện đều phải dựa trên những tình tiết có thật trong vụ án
Như vậy, việc phục dựng các vụ án chính là "chìa khóa" giúp ê kíp giải quyết khó khăn về thiếu hình ảnh. Các anh chị có thể nói rõ hơn?
BTV Nguyễn Hải Yến: Ví dụ, trong tập 72h Phá án mà chúng tôi thực hiện. Đây là chuyên án về vụ giết người bắt cóc con tin tại Lóng Luông, Sơn La. Bối cảnh giải cứu con tin là nhà nghỉ Ánh Dương ở thành phố Hòa Bình. Để tái hiện toàn bộ hình ảnh vụ giải cứu con tin, Công an tỉnh Hòa Bình bố trí hàng trăm cảnh sát cơ động sử dụng các loại công cụ hỗ trợ để giải cứu con tin giống y như thật; đồng thời đề nghị chủ nhà nghỉ Ánh Dương cho ê kíp sử dụng nhà nghỉ này nguyên 1 ngày đêm để ghi hình. Hay tập phim 17 ngày lần theo dấu vết tái hiện vụ thảm sát tại bản Phồng, hiện trạng vụ án đã bị đốt hết, ngoài lực lượng bộ đội biên phòng thì gần như toàn bộ dân trong bản cũng được huy động để hỗ trợ ê kíp dựng hiện trường giả.
Lực lượng biên phòng cùng toàn bộ dân bản đã được huy động để tái hiện vụ án
BTV Lan Anh: Trong các chuyên án ma túy, khó nhất là các cảnh quay thể hiện sự truy đuổi tốc độ cao trên các tuyến quốc lộ và trong rừng sâu. Hơn nữa, các cảnh quay hầu hết diễn ra vào ban đêm, tại địa hình đồi núi nên rất vất vả. Có những cảnh cần sự tham gia của hàng chục cán bộ chiến sĩ, diễn viên chưa kể phải huy động nhiều xe ô tô và các đạo cụ khác. Như trong tập phim Cuộc truy đuổi trong rừng sâu, để tái hiện lại cảnh đối tượng Vũ Ngọc Sơn lái xe ô tô tốc độ cao vượt qua vòng vây của lực lượng chức năng, chúng tôi đã phải bố trí 3 máy quay, flycam, gopro để có những đặc tả chân thực nhất. Tuyến Quốc lộ 6 lại luôn có mật độ giao thông khá cao nên cần có phối hợp ăn ý từ đạo diễn, biên tập, quay phim với lực lượng công an để không phải quay đi quay lại và đảm bảo an toàn cho tất cả.
BTV Hằng Giang: Trong series phim Lần theo dấu vết tôi đảm nhiệm 6 tập Những mảnh đời được viết lại kể về những đối tượng tội phạm sau khi ra tù đã hoàn lương, có nhiều đóng góp cho xã hội. Với loạt phim này, khó khăn đầu tiên khi làm chương trình là phải thuyết phục được các nhân vật mở lòng, kể lại câu chuyện của mình về quá khứ của họ. Làm thế nào để tái hiện lại những việc họ đã làm trong quá khứ để rồi họ đến được tương lai là ngày hôm nay? Ê kíp làm phim đã phải quay trở lại trại giam nơi họ đã từng đi cải tạo để phục dựng lại, rồi khai thác những tình tiết quan trọng khiến những người tù này vượt lên được số phận... Rất nhiều khó khăn, nhưng tôi tin đây là những tập phim vô cùng có ý nghĩa.
Khó khăn của loạt phim Những mảnh đời được viết lại là phải thuyết phục được các nhân vật mở lòng
Đối với các chuyên án công nghệ cao, làm thế nào để có thể tái hiện lại các vụ án khi các nhóm tội phạm làm việc hoàn toàn trên không gian ảo?
BTV Nguyễn Hải Yến: Đúng là với các vụ án tội phạm công nghệ cao, khâu trinh sát, phát hiện hành vi của nhóm tội phạm cực kì khó truyền tải. Yêu cầu đặt ra của Bộ Công an là không được để lộ biện pháp nghiệp vụ, bởi chỉ cần một chút sơ suất nhỏ trong quá trình ghi hình và dựng phim, bọn tội phạm tin tặc cũng có thể lần được cách thức phá án, gây bất lợi cho các chuyên án sau này. Mặt khác, yêu cầu đặt ra của nhóm sản xuất là yếu tố lần theo dấu vết. Nghĩa là từng bước, từng bước giúp khán giả hiểu rõ chân tướng, thủ đoạn tinh vi bọn tội phạm là các hacker đen. Để làm được điều này, chúng tôi phải chú trọng rất nhiều vào khâu tiền kỳ, làm sao để lối dẫn dắt, kể chuyện trong phim vừa tỉ mỉ, chi tiết lại vừa giản dị, dễ hiểu để khán giả bình thường cũng có tiếp thu.
Khâu tiền kỳ của loạt phim rất chú trọng lối dẫn dắt, kể chuyện sao cho vừa tỉ mỉ, chi tiết lại vừa giản dị
Ngay sau khi lên sóng, series "Lần theo dấu vết" đã thu hút sự chú ý của dư luận và được đánh giá là tạo bước "đột phá" và mở ra hướng đi mới cho phim tài liệu của VTV. Ê kíp thực hiện có hài lòng với kết quả đó không?
TCSX Hồ Trung Hiếu: Chúng tôi rất mừng vì sau mỗi tập phát sóng, dù giờ phát sóng có hơi muộn, nhưng ngày hôm sau, chúng tôi luôn đếm được con số vài nghìn lượt xem trên VTV.VN chưa kể trên VTVgo. Về câu hỏi có hài lòng hay không? Chúng tôi mong muốn câu trả lời này đến từ chính các đồng nghiệp và khán giả xem truyền hình. Mặc dù, chúng tôi đã nhận được phản hồi rất tốt từ phía Bộ Công an nhưng sự phản hồi của khán giả xem VTV mới là thẩm định có ý nghĩa với chúng tôi. Hi vọng, sự mới lạ, hấp dẫn của series phim này so với các phim tài liệu khác sẽ thuyết phục khán giả tiếp tục ủng hộ chúng tôi trong các tập tiếp theo vào các tối thứ 3 và thứ 5 hàng tuần trên VTV1.
Cảm ơn chia sẻ của các anh chị!