Năm nay lại càng đặc biệt khi dịch bệnh COVID-19 đã làm thay đổi tư duy, phương thức sản xuất và cách thức tiếp cận khán giả.
Lễ kỷ niệm 96 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam được Liên Chi hội tổ chức ở quy mô nhỏ, ấm cúng và đảm bảo khoảng cách để phòng dịch. Được lắng nghe những chia sẻ tâm huyết, những kinh nghiệm quý trong cách thức sản xuất qua 4 mùa dịch hay hướng tiếp cận khán giả trẻ bằng việc nắm bắt đúng xu hướng để cho ra đời các sản phẩm truyền thông hiệu quả mới thấy tâm huyết dành cho nghề báo của các phóng viên, biên tập viên, nhà báo VTV là vô cùng lớn dù gặp phải nhiều khó khăn, thử thách trong thời đại số.
Theo nhà báo Tạ Bích Loan, Trưởng ban Sản xuất các chương trình Giải trí, Chủ tịch Liên Chi hội, thách thức lớn nhất của báo chí hiện nay có lẽ là tốc độ sản sinh không thể đo đếm và nhanh hơn cả virus Corona. Đó là lượng thông tin giả và cả thông tin thật trên mạng xã hội. Vì sự sinh tồn của mình, báo chí phải cạnh tranh và đồng thời cộng sinh với mạng xã hội. Từ góc độ nào đó, báo chí cũng bị biến đổi theo mạng xã hội để thích ứng với thời đại mới, công cụ truyền thông mới, thói quen tiêu thụ truyền thông mới... Một trong những biến đổi đó là một lần nữa báo chí lại có thêm một chức năng mới cho mình. Đó là kiểm chứng lại thông tin, bên cạnh việc đồng hành, đi sâu và phát triển những đề tài, những hình ảnh xuất hiện trên mạng xã hội. Cũng từ đó báo chí lại thấy lại sứ mệnh nguyên thủy của mình, phát hiện lại tiêu chuẩn nghề nghiệp, đạo đức nghề báo, giá trị cốt lõi của báo chí. Đó là tính trung thực, khách quan, công bằng, cân bằng, tôn trọng sự đa dạng và khác biệt, nhân văn...
Ngày nay, đội ngũ báo chí của chúng ta đi đầu trong các phong trào, trong đó có phong trào đồng hành cùng cả nước phòng chống dịch bệnh, góp phần xây dựng sức mạnh tự lực, tự cường khát vọng phát triển đất nước.
Những ngày làm báo không quên
Đất nước ta đã trải qua 3 mùa dịch và hiện đang phải đương đầu với đợt dịch thứ 4. Cảm nhận được sự thay đổi trong phương thức sản xuất, đáp ứng với tình hình dịch bệnh ở Đài THVN thì không ở đâu rõ nét như Ban Thời sự.
Nhà báo Hà Thu Hằng, Trưởng phòng Xã hội chia sẻ, ở Ban Thời sự hàng ngày phải đảm bảo sản xuất 200 phút lên sóng. Khối lượng công việc là vô cùng lớn trong bối cảnh việc sản xuất bên ngoài hạn chế. Vậy làm thế nào để vẫn có tin bài trên sóng hàng ngày mà vẫn đảm bảo an toàn sức khỏe cho mỗi phóng viên?
Thực hiện chỉ đạo chung của Lãnh đạo Đài, ngay từ đợt dịch đầu tiên, Ban Thời sự đã tiến hành chia đội ngũ sản xuất luân phiên 2 tuần, đảm bảo tối đa không tiếp xúc với nhau, có những người chưa từng làm về y tế cũng được điều phối tham gia sản xuất về y tế. Qua 4 mùa dịch, công việc này đã trở thành công thức áp dụng một cách chuẩn chỉ. Ngoài đội ngũ sản xuất bên ngoài, một trong những nhân tố quan trọng giúp đảm bảo số lượng và chất lượng lên sóng hàng ngày đó là đội ngũ tổ chức sản xuất. Họ là những người nắm vững kiến thức, có kinh nghiệm tiếp cận được các nguồn tin khác nhau, tổ chức sản xuất tin bài hàng ngày và nuôi tin từ Chào buổi sáng, bản tin Thời sự 12h, Việt Nam hôm nay đến bản tin Thời sự 19h…
Bên cạnh đó, nhóm Thư ký biên tập cũng có vai trò rất lớn. Họ trực tiếp đặt hàng tin bài các Đài địa phương, các Trung tâm khu vực, thậm chí phải cầm tay chỉ việc, hướng dẫn từng khung hình, cách phỏng vấn cho các nhân viên y tế để họ tác nghiệp giúp trong bệnh viện - nơi mà phóng viên không thể tiếp cận. Nhờ thế mà trong các mùa dịch đã qua, chất lượng và hiệu quả tuyên truyền ngày càng được nâng lên trong các bản tin, chương trình thời sự chính luận.
"Qua mỗi bối cảnh khó khăn lại càng nảy sinh thêm những sáng kiến, tinh thần trách nhiệm với công việc của đội ngũ những người làm thời sự ngày càng nâng lên; sự lớn lên từng ngày về nghề nghiệp, hỗ trợ lẫn nhau để cùng vượt qua khó khăn ngày càng thấy rõ. Ban Thời sự cũng liên tiếp xác lập những "kỷ lục mới" trong sản xuất, chuẩn bị cho các chương trình chính luận, tọa đàm. Nếu như trước đây có 1 tháng, 1 tuần để chuẩn bị thì nay có nhiều chương trình tọa đàm chỉ thực hiện trong vòng 2 - 3 ngày. Đủ để thấy nỗ lực lớn như thế nào của những người làm thời sự trong bối cảnh khó khăn của dịch bệnh" - nhà báo Thu Hằng chia sẻ.
Trên góc độ của người tổ chức, điều phối sản xuất của Hội đồng Tin tức, nhà báo Đinh Trần Việt, Phó Giám đốc Trung tâm Sản xuất và phát triển nội dung số (VTV Digital) cho biết, các đợt dịch vừa qua giống như bộ phim Những ngày không quên của VFC. Nơi mà mỗi phóng viên thực sự đã trở thành một chuyên gia, nơi kiểm chứng được mức độ tin cậy của tin tức VTV. Ở đó, người ta thấy khái niệm công dân làm báo được thể hiện rõ nét như thế nào và nhiệm vụ của chúng ta là phải xử lý, biến những nội dung đó trở nên hấp dẫn.
Có hai điều mà nhà báo Đinh Trần Việt rút ra được từ những đợt tuyên truyền về COVID-19 của VTV Digital đó là lạc quan và xúc động. Thông qua mỗi câu chuyện giản dị, rất đời trên sóng, trên số đã truyền đi rất nhiều cảm hứng nhân văn trong xã hội.
Với nhà báo Nguyễn Thu Hà, Phó Trưởng ban Thời sự, COVID-19 chính là cú hích cho tin tức của VTV. Chính từ dịch bệnh mà khán giả đã dần bỏ thói quen tiếp cận thông tin ở các kênh khác mà chỉ tin tưởng, đón chờ tin tức chính thống từ VTV.
Nhà báo nhấn mạnh, sự hỗn loạn thông tin hiện nay là cơ hội cho VTV: "Nếu để ý trên mạng xã hội, thỉnh thoảng vẫn thấy giật tít "VTV đã gọi tên…", "VTV đã lên tiếng…", cho thấy chúng ta đã thành công, khán giả đang trông đợi chúng ta như một trọng tài trong tình huống thông tin còn hỗn loạn. Đây là một cơ hội để chúng ta chứng tỏ mình, tạo thêm được uy tín và cũng là cơ hội cho truyền hình chính luận, định hướng dẫn dắt dư luận trên cơ sở đạo đức báo chí, không áp đặt".
"Những giá trị bất ngờ được tìm thấy"
Chính trong dịch bệnh, nhiều ý tưởng mới, sáng tạo và hiệu quả trong sản xuất đã được ra đời. Cũng áp dụng các phương thức chung như: Phỏng vấn online, đề nghị Đài địa phương hỗ trợ… nhưng Ban Khoa giáo có một cách thức đã và đang thực hiện hiệu quả là sử dụng tư liệu, thay đổi format để sản xuất chương trình mùa dịch.
Theo nhà báo Trịnh Quốc Đông, Trưởng phòng Kiến thức Cộng đồng, khi dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, Ban Khoa giáo đã cho ra soát lại tổng thể các tư liệu hiện có. Nhưng có tư liệu trong tay không phải đem ra sử dụng được ngay mà cần nghiên cứu, sử dụng sao cho phù hợp. Sau khi nghiên cứu tổng thể tư liệu của toàn Ban có 2 vấn đề về fomat chương trình: Các tư liệu đó phù hợp với format chương trình trình nào? Nếu tư liệu đó chưa phù hợp thì sẽ điều chỉnh format ra sao? Cách thức tốt nhất là hài hòa được hai vấn đề trên. Kết quả, có nhiều sản phẩm ra đời sản xuất mới chưa đến 30%, thậm chí là ít hơn, tiết giảm được phần nào chi phí.
"Qua dịch COVID-19 cho thấy chúng ta lại bất ngờ tìm thấy những giá trị và làm được nhiều thứ hơn mình nghĩ", nhà báo Trịnh Quốc Đông bộc bạch.
Kinh nghiệm của Ban Khoa giáo rút ra là đầu tư nhiều hơn cho khâu nghiên cứu tư liệu và kịch bản. Đừng ngủ quên trên "kho báu" tư liệu. Đồng thời linh hoạt thay đổi format và đặc biệt là áp dụng nhiều thủ pháp để sử dụng các tư liệu một cách hiệu quả nhất; hệ thống nội dung, format các chương trình cần có sự liên kết chặt chẽ để tận dụng các nguồn lực của nhau.
Ở góc độ một sản phẩm sáng tạo mới trên môi trường số, VTV Digital lại có cách tạo ra điểm nhấn, trào lưu mới cho một sự kiện chính trị gần đây, cụ thể là đợt bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu HĐND các cấp vừa qua.
Nhà báo Vũ Minh Hường, Trưởng phòng Nội dung số, VTV Digital cho biết, từ sự định hướng của Lãnh đạo Đài cần có một sản phẩm đặc thù trên số về ngày bầu cử, VTV Digital ngay lập tức xắn tay vào nghiên cứu, thực hiện và xác định đối tượng khán giả ở những cử tri trẻ ở thế hệ Z (lần đầu tham gia bầu cử). Tuy nhiên, với một sự kiện chính trị, để tạo ra một sản phẩm thu hút các bạn trẻ là không hề dễ dàng. Nhóm sản xuất đã tiến hành nghiên cứu sở thích, nền tảng nào các bạn tham gia, hay thể hiện bản thân nhất, lắng nghe trào lưu xã hội…
Qua nhiều lần thử nghiệm và cuối cùng "Bài ca Bầu cử 2021" được đặt hàng từ nhạc sĩ Hứa Kim Tuyền (nhạc sĩ có nhiều bài hit đang thịnh hành) đã ra đời. Với sự phối kết hợp, đẩy mạnh tương tác trên nhiều nền tảng số cũng như thông qua các KOL, hệ thống tổ chức Đoàn từ Trung ương đến địa phương, điệu nhảy Bài ca Bầu cử đã dần trở thành thịnh thành và nhận được sự hưởng ứng nồng nhiệt của khán giả, biến một chủ đề tưởng chừng khô khan thành trào lưu lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội.
Qua thống kê chưa đầy đủ, "Bài ca Bầu cử 2021" đã có 43 triệu lượt tiếp cận trên nền tảng số, có khoảng 10.000 video hưởng ứng điệu nhảy… Từ thành công của "Bài ca Bầu cử", VTV Digital có đủ tự tin để thực hiện các chiến dịch truyền thông số tương tự.
Từ những kinh nghiệm quý báu và đầy tính thực tiễn, nhà báo Tạ Bích Loan cho rằng, sự sáng tạo, luôn nghĩ ra những cách làm mới trong điều kiện khó khăn là truyền thống quý báu của đội ngũ làm báo ở VTV. Thời gian tới, Liên Chi hội, các Chi hội sẽ có thêm nhiều buổi trao đổi nghề nghiệp trong nước cũng như kết nối với các Đài quốc tế trong khuôn khổ hoạt động của ABU để các nhà báo của chúng ta có thể học hỏi thêm nhiều kinh nghiệm, áp dụng vào sản xuất chương trình hàng ngày.
Bài tuyên truyền thực hiện Nghị quyết 84/NQ-CP ngày 29/5/2020 của Chính phủ
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!