Việt Nam định hình tương lai AI: lấy con người làm trọng tâm

Việt Nam định hình tương lai AI: lấy con người làm trọng tâm

Tuần lễ số quốc tế Việt Nam 2025 (VIDW 2025) vừa khai mạc sáng nay (27/10) tại tỉnh Ninh Bình, dưới sự phối hợp tổ chức của Bộ Khoa học và Công nghệ và UBND tỉnh Ninh Bình, đã lập tức trở thành tâm điểm của khu vực về chủ đề nóng: "Quản trị trí tuệ nhân tạo - AI Governance". Sự kiện quan trọng này quy tụ hơn 500 đại biểu trong nước và quốc tế, thậm chí thu hút khoảng 800 đại biểu, bao gồm các nhà hoạch định chính sách, lãnh đạo cấp Bộ trưởng các nước ASEAN và đối tác chiến lược, cùng các tổ chức quốc tế hàng đầu như Liên hợp quốc (UN), UNESCO, và Liên minh châu Âu (EU).

Với trọng tâm thảo luận về chính sách, khung pháp lý và hợp tác quốc tế nhằm đảm bảo AI phát triển một cách an toàn, đáng tin cậy và vì con người, hội nghị Bàn tròn cấp Bộ trưởng về Quản trị Trí tuệ nhân tạo đã mở ra một cuộc đối thoại cấp cao, khẳng định vai trò chủ động và cam kết của Việt Nam trong hợp tác công nghệ số toàn cầu.

Dẫn dắt AI trên "Hành lang hẹp"

Ngay tại phiên khai mạc, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng đã đặt ra định hướng và tầm nhìn chiến lược cho việc quản trị AI, nhấn mạnh nhiệm vụ của các nhà quản lý là "dẫn dắt bằng trí tuệ và trách nhiệm".

Bộ trưởng Hùng đưa ra một quan điểm sâu sắc rằng, trí tuệ nhân tạo "phải đi trên một hành lang hẹp giữa sự hỗn loạn và kiểm soát, giữa tự do và sợ hãi". Ông khẳng định: "Chỉ khi ở trong hành lang hẹp này, AI mới thực sự phục vụ nhân loại".

Để thực hiện điều này, việc phát triển AI cần đảm bảo yếu tố cân bằng, mà Bộ trưởng gọi là "nghệ thuật cân bằng". Sự cân bằng này bao gồm các yếu tố cốt lõi như: giữa toàn cầu và địa phương; hợp tác và chủ quyền; doanh nghiệp công nghệ lớn và công ty khởi nghiệp; công nghệ và ứng dụng; sử dụng và làm chủ; cũng như giữa sáng tạo và kiểm soát. Đặc biệt, cần cân bằng giữa dữ liệu mở và dữ liệu cần được bảo vệ.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng cũng nhấn mạnh: "nhiệm vụ của chúng ta không phải là làm chậm đổi mới, mà là định hướng AI bằng sự khôn ngoan và trách nhiệm".

Bốn trụ cột và cam kết lấy con người làm trung tâm

Chiến lược phát triển AI bền vững của Việt Nam được xây dựng trên bốn trụ cột chính, mà Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhiều lần khẳng định: "các thể chế AI mạnh mẽ, cơ sở hạ tầng AI hiện đại, nhân tài AI, và văn hóa AI lấy con người làm trung tâm".

Việt Nam cam kết phát triển AI theo hướng "lấy con người làm trung tâm, cởi mở, an toàn, có chủ quyền, hợp tác, bao trùm và bền vững". Cam kết này đã được Phó Tổng thư ký Liên hợp quốc, Amandeep Singh Gill, Đặc phái viên của Tổng thư ký Liên Hợp Quốc về Công nghệ, đánh giá cao. Trong thông điệp video gửi đến hội nghị, ông Gill chia sẻ: "Tôi tận mắt chứng kiến cam kết của Việt Nam trong việc xây dựng một nền kinh tế số lấy con người làm trung tâm".

Bộ trưởng Hùng cũng cho biết Việt Nam sẽ thúc đẩy hợp tác quốc tế để chia sẻ kiến thức và giá trị, đồng thời khuyến khích phát triển hệ sinh thái AI nguồn mở nhằm tăng cường minh bạch, hợp tác và đổi mới sáng tạo. Hệ sinh thái này được kỳ vọng sẽ giúp "các quốc gia nhỏ và các doanh nghiệp khởi nghiệp cùng phát triển, làm chủ công nghệ tiên tiến".

Tiến bộ vượt bậc và khoảng trống nhân lực

Tại sự kiện, ông Johnathan Baker, Trưởng văn phòng và đại diện UNESCO tại Việt Nam, đã công bố kết quả chính từ Báo cáo đánh giá mức độ sẵn sàng (RAM) về AI tại Việt Nam. Ông Baker chia sẻ rằng Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên ở châu Á hoàn thành bản đánh giá này, thể hiện ý chí chính trị mạnh mẽ trong việc xây dựng hệ sinh thái AI có trách nhiệm.

Báo cáo RAM ghi nhận những tiến bộ vượt bậc của Việt Nam:

• Về Pháp lý và Chiến lược: Việt Nam có định hướng chiến lược rõ ràng, xác định AI và chuyển đổi số là động lực tăng trưởng cốt lõi. Luật Công nghiệp công nghệ số 2025 lần đầu tiên dành riêng một chương pháp lý cho AI. 
• Về Kinh tế và Hạ tầng: Nền kinh tế số đóng góp tới 18,3% GDP, và xuất khẩu công nghệ cao chiếm hơn 36% tổng kim ngạch thương mại. Hạ tầng số có sự phát triển ngoạn mục, với độ phủ internet đạt 78% và mạng di động đạt 99,8% dân số, đưa Việt Nam vào nhóm các quốc gia có chỉ số phát triển chính phủ điện tử ở mức "rất cao". Số công bố khoa học về AI cũng tăng ấn tượng, xếp thứ 26 thế giới vào năm 2023.
  

Tuy nhiên, Báo cáo RAM cũng chỉ ra những thách thức và khoảng trống cần được giải quyết. Đó là tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực AI tay nghề cao, đặc biệt trong lĩnh vực học máy và xử lý ngôn ngữ tự nhiên, chưa thể đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường.

UNESCO khuyến nghị Việt Nam cần tiếp tục tăng cường khung pháp lý để tích hợp sâu hơn các nguyên tắc đạo đức AI và thành lập một Ủy ban quốc gia về đạo đức AI để đảm bảo giám sát và phối hợp hiệu quả. Bên cạnh đó, cần phát triển nhân tài AI có cả năng lực kỹ thuật lẫn đạo đức.

Hợp tác toàn cầu vì lợi ích nhân loại

Tuần lễ số quốc tế 2025 cũng là cơ hội để Việt Nam cùng cộng đồng quốc tế chia sẻ kinh nghiệm về triển khai khung pháp lý AI.

Phó Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Amandeep Singh Gill đã chia sẻ về bức tranh toàn cầu, nhấn mạnh yêu cầu phát triển trí tuệ nhân tạo vì lợi ích nhân loại. Ông thông tin rằng, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã nhất trí thông qua một nghị quyết thành lập hai cơ chế toàn cầu thường trực mới vào tháng 8 vừa qua: Hội đồng khoa học quốc tế độc lập về AI và Đối thoại toàn cầu về quản trị AI.

Ông Gill còn đề xuất thành lập Quỹ toàn cầu về AI nhằm hỗ trợ các quốc gia xây dựng kỹ năng, cơ sở hạ tầng và năng lực thể chế cần thiết để khai thác AI một cách có trách nhiệm. Ông nhấn mạnh: "Chúng ta sẽ hỗ trợ cung cấp AI phục vụ phát triển bền vững từ chẩn đoán y tế, dự báo nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu dến giáo dục, đảm bảo đổi mới sáng tạo phục vụ cho số đông, chứ không chỉ số ít".

Ninh Bình chuyển mình cùng công nghệ

Với tư cách là địa phương đăng cai, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Bình Phạm Quang Ngọc khẳng định mục tiêu của tỉnh là trở thành thành phố trực thuộc Trung ương vào năm 2030, với công nghiệp hiện đại và đô thị xanh.

Ông Phạm Quang Ngọc nhấn mạnh: "Ninh Bình sẵn sàng tiếp cận và ứng dụng các công nghệ tiên tiến, trong đó có trí tuệ nhân tạo, để giải quyết các bài toán đặc thù của địa phương", từ quản lý, bảo tồn di sản thông minh, phát triển du lịch số, đến xây dựng nền nông nghiệp xanh.

Việc tổ chức Tuần lễ số quốc tế tại Ninh Bình là cơ hội quý báu để địa phương học hỏi, kết nối hợp tác quốc tế, thu hút đầu tư công nghệ cao và chuyển đổi số.

Khép lại phiên khai mạc, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định Hội nghị Bàn tròn này không chỉ là một cuộc đối thoại chính sách mà còn là một diễn đàn của niềm tin và hợp tác. "Cùng nhau, chúng ta chia sẻ và định hình nên các thể chế AI của khu vực và toàn cầu". Việt Nam đang đi những bước tiên phong trong việc kiến tạo một hệ sinh thái AI có trách nhiệm, đảm bảo rằng công nghệ này thực sự phục vụ cho một tương lai số bao trùm và bền vững.