Mức hưởng BHXH 1 lần thường thấp hơn lương hưu. (Ảnh minh họa - Ảnh: NLĐ)
Bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần là một chế độ quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội. Kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XV vào cuối tháng 6/2024 đã thông qua Luật BHXH (sửa đổi) với hàng loạt điều chỉnh, bổ sung có lợi cho người lao động, trong đó có quy định về BHXH 1 lần.
Theo quy định, người tham gia BHXH trước 1/7/2025 (khoảng 18 triệu người) sau 12 tháng không tham gia BHXH bắt buộc và tự nguyện, thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm, có đề nghị vẫn được rút BHXH 1 lần.
Trong khi, những người tham gia BHXH từ 1/7/2025 vẫn được quyền rút BHXH 1 lần nhưng thuộc các trường hợp sau: người đủ tuổi hưởng lương hưu nhưng chưa đủ 15 năm đóng BHXH; ra nước ngoài định cư; người đang mắc một trong những bệnh ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS; người bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên và người khuyết tật đặc biệt nặng; người thuộc lực lượng vũ trang khi phục viên, xuất ngũ, thôi việc không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc mà cũng không tham gia BHXH tự nguyện và không đủ điều kiện để hưởng lương hưu.
So với trước đây, Luật BHXH (sửa đổi) đã bổ sung nhóm được rút BHXH 1 lần là người có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên và người khuyết tật đặc biệt nặng.
Trường hợp người lao động đủ điều kiện rút BHXH 1 lần nhưng bảo lưu để hưởng lương hưu sẽ được hưởng trợ cấp hàng tháng sớm trước 75 tuổi, trong thời gian đó được hưởng BHYT do ngân sách nhà nước đóng; ngoài ra, được tiếp cận các chính sách khác như tín dụng ưu đãi…
Trường hợp đủ tuổi nghỉ hưu nhưng thời gian đóng BHXH chưa đủ 15 năm để hưởng lương hưu và cũng chưa đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, nếu không hưởng BHXH 1 lần, không bảo lưu mà có yêu cầu sẽ được hưởng trợ cấp hàng tháng từ chính khoản đóng của mình.
Mức trợ cấp hàng tháng thấp nhất bằng mức trợ cấp hưu trí xã hội. Thời gian hưởng, mức hưởng trợ cấp hàng tháng được xác định căn cứ vào thời gian đóng, căn cứ đóng BHXH của người lao động.
Ngoài ra, trong thời gian hưởng trợ cấp hàng tháng còn được được ngân sách nhà nước đóng bảo hiểm y tế. Khi chết, thân nhân được hưởng trợ cấp 1 lần cho những tháng chưa nhận và nếu đủ điều kiện sẽ được hưởng 1 lần trợ cấp mai táng.
Cách tính mức hưởng BHXH 1 lần
Theo Khoản 4, Điều 19, Thông tư 59/2015/TT-BLĐTBXH, công thức tính BHXH được quy định như sau:
Mức hưởng BHXH 1 lần= {(1.5 x thời gian tham gia BHXH trước năm 2014) + (2 x thời gian tham BHXH từ năm 2014)} x Mbqlt.
Trong đó, Mbqlt (mức bình quân tiền lương hàng tháng đóng BHXH) = (số tháng đóng BHXH x tiền lương tháng đóng BHXH x mức điều chỉnh hàng năm) / tổng số tháng đóng BHXH.
Hiện, mức hưởng và cách tính BHXH 1 lần vẫn tương tự như trên. Tuy nhiên, luật sửa đổi nêu rõ: trường hợp thời gian đóng BHXH có cả trước và sau năm 2014 mà thời gian đóng trước năm 2014 có tháng lẻ thì những tháng lẻ đó được chuyển sang giai đoạn đóng BHXH từ năm 2014 trở đi.
Bên cạnh đó, nếu người lao động vừa đủ điều kiện hưởng lương hưu vừa đủ điều kiện rút BHXH 1 lần thì được quyền chọn hưởng lương hưu hoặc rút BHXH 1 lần.
Tuy vậy, nếu rút BHXH 1 lần, người lao động sẽ mất một số quyền lợi lâu dài như không có lương hưu hằng tháng khi về già, không còn được hưởng quyền lợi BHYT mà phải tự chi trả toàn bộ chi phí khám chữa bệnh...
Đáng chú ý, mức hưởng BHXH 1 lần thường thấp hơn lương hưu do mức này được tính toán dựa trên số tiền đã đóng BHXH cùng lãi cộng dồn. Tuy nhiên do thời gian đóng BHXH thường ngắn hơn thời gian hưởng lương hưu nên mức hưởng BHXH 1 lần thường thấp hơn lương hưu.
Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, từ năm 2016 - 2023 cả nước có khoảng 6 triệu lượt người giải quyết hưởng BHXH 1 lần, tốc độ trung bình tăng khoảng 10,5%. Chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm 2024, hơn 686.000 người được hưởng các chế độ BHXH 1 lần, tăng hơn 3% so với cùng kỳ.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!