Hà Nội đang vào thời điểm những ngày Thu đẹp nhất, thời điểm đánh dấu Thủ đô tròn 1010 tuổi. Chính trong tiết trời này, ta có thể sống chậm lại, dạo quanh những con phố cổ, nhâm nhi ly cà phê và nếu để tâm thì sẽ nhận ra giữa chốn đô thành vẫn còn phảng phất bóng dáng của làng.
Trong suốt 11 thế kỷ, Hà Nội có nhiều khu phố được hình thành từ những ngôi làng cổ. Làng lên phố và trong phố có làng tạo nên nét đặc sắc duyên dáng đáng yêu cho mảnh đất kinh kỳ. Trước "cơn lốc" đô thị hóa, hiện đại hóa, nhiều làng trong phố đang dần phôi pha, có nguy cơ biến mất. Những người dân sống ở làng, nay là phố, bởi thế cũng chất chứa nhiều tâm sự, hoài niệm về dấu tích làng xưa, theo những cách riêng.
Cổng của một ngôi làng cổ
Bà Phượng sinh ra ở làng Yên Thái (phố Thụy Khuê ngày nay). Sau khi lấy chồng, bà về ở làng Trích Sài. Gần 50 năm chứng kiến ngôi làng cổ "thay da đổi thịt" trong lòng thành phố, những ngôi nhà cao tầng mọc lên san sát xung quanh, duy chỉ có gia đình bà, dù cải tạo ngôi nhà thế nào, cũng vẫn giữ một khoảng sân lớn với rất nhiều cây xanh, để gợi nhớ về một bóng dáng làng từng rất nên thơ bên bờ hồ Tây. Con cháu trong nhà, bởi thế, dường như cũng có nhịp sống chậm hơn và tách biệt hẳn với những xô bồ phố thị.
Quá trình đô thị hóa đã khiến nhiều ngôi làng cổ, hoặc biến mất, hoặc biến dạng. Không chỉ có những ngôi làng trong nội thành Hà Nội, nhiều ngôi làng từng nức tiếng một thời ở ven đô cũng đang rơi vào nguy cơ mai một. Cải tạo để phù hợp hơn với nhu cầu cuộc sống là điều tất yếu, người dân làng Cựu - ngôi làng có tuổi đời hơn 500 năm gặp không ít khó khăn khi phải giải bài toán vừa bảo tồn những ngôi nhà đã được xây dựng cách đây cả thế kỷ, vừa đảm bảo sinh hoạt hàng ngày.
Những ngôi nhà mái ngói rêu phong, kiến trúc cổ kính sẽ còn giữ được đến bao giờ khi trong làng ngày càng nhiều những ngôi nhà cổ bị bỏ không cửa khóa im lìm?
Và có lẽ, cả những thanh âm đặc trưng của chợ quê trên đường làng rồi cũng dần phôi phai, nhường chỗ cho bê tông và sự rộn ràng phố xá.
Người Hà Nội rồi sẽ còn bao nhiêu ký ức về những ngôi làng trong phố để nhớ về?
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!