Gian nan thoát nghèo
Tỷ lệ nghèo đa chiều chung toàn quốc là 7,52% với tổng số hộ nghèo và hộ cận nghèo đa chiều là trên 1,97 triệu hộ. Số hộ nghèo chủ yếu ở trung du miền núi phía Bắc và Bắc Trung bộ. Với mỗi hộ, cũng ngần đấy lao động, đất đai để thoát khỏi nghèo khó là một hành trình đầy vất vả và nỗ lực.
Chuồng bò từng là nơi ở của vợ chồng anh Hoàng Văn Việt (Thôn 3, xã Cao Sơn, Anh Sơn, Nghệ An) lúc mới lấy nhau. Lúc đó, 2 người chỉ dám sinh 1 đứa con. Bước chuyển thoát nghèo của gia đình anh là từ khi được hỗ trợ vay 50 triệu đồng vốn chính sách để nuôi bò.
Nhà khác thì thả rông trong đồi rừng, còn anh thì sợ bò gầy, mùa khô không có cỏ nên anh trồng xen trong vườn rừng nhiều khoảnh cỏ voi và nuôi bò tập trung. Biết bao vất vả mới có ngày hôm nay.
Còn với vợ chồng chị Phúc ở Xã Hòa Hải, Hương Khê, Hà Tĩnh, 8 năm trước, khi mới cưới vợ chồng chị Phúc sống tại căn nhà tồi tàn. Đi làm thuê rồi trở về vẫn trắng tay, vợ chồng anh quyết định vay vốn chính sách về nuôi trâu sinh sản. Cận nghèo, rồi thoát nghèo từ đàn trâu này. 2 năm qua, giá cả xuống thấp, chị lo mình tái nghèo nên đã tìm hiểu kỹ thuật nuôi dê để thêm một nguồn thu nhập ổn định khác.
Vợ chồng anh Việt vừa vào ở trong căn nhà mới. Hơn 10 năm vất vả, giờ mới có hôm nay. Để thoát nghèo, với từng hộ là những câu chuyện, những nhọc nhằn và cả quãng thời gian dài có trả giá mới có thành quả.
Khi nhiều hộ nghèo vẫn chỉ cần "đủ ăn"
Có trả giá mới có thành quả. Mong muốn thoát nghèo trở thành động lực và khát khao giúp nhiều hộ dần bước ra khỏi nghèo khó và có tích lũy. Nhưng thực tế, ở vùng càng cao, càng xa, số hộ nghèo càng lớn và tốc độ giảm nghèo chậm hơn. Bởi đây cũng là các khu vực có địa hình, khí hậu khắc nghiệt.
Bên cạnh đó là cả tập quán, suy nghĩ còn đơn giản của người dân là chỉ cần "đủ ăn". Điều này khiến việc thoát nghèo càng gian nan.
Mỗi tuần, bà Mai đi một vòng quanh thôn để vận động các hộ vay vốn giảm nghèo. Thôn Khuổi Luông có 150 hộ nghèo thì chỉ có 46 hộ dám vay. Các hộ còn trẻ thì thuyết phục càng khó.
Như nhà chị Súng chỉ có 1.000 m2 nương ngô, đủ điều kiện để vay 50 triệu đồng vốn chính sách nhưng Súng chỉ dám vay có 10 triệu đồng mua 1 con bò nhỏ về chăm.
Nhà có hơn 6.000 m2 nương ngô thì đã chia một nửa cho các con lấy vợ. Ông Sinh cũng biết, chỉ trông vào đất thì chả bao giờ thoát nghèo. Nhưng cán bộ vào vận động mấy lần, giải thích mãi, vợ chồng ông Sinh mới dám vay vốn thoát nghèo.
Đất dốc, không có nước. Năm này qua năm khác, người dân nơi đây chỉ trồng 1-2 vụ ngô và nuôi vài con trâu bò. Vẫn một lối canh tác, một tư duy cũ là cản trở con đường thoát nghèo.
Giảm nghèo là tạo việc làm tại chỗ
Thoát nghèo không chỉ là đủ ăn. Tư duy quán tính cứ có bao nhiêu người, bao nhiêu đất thì nuôi bấy nhiêu, trồng bấy nhiêu sẽ khó giúp chính họ thoát khỏi phận nghèo.
Chính sách giảm nghèo đã chuyển mạnh từ xóa "cho không sang cho vay", cho "cần câu chứ không cho con cá". Không thiếu các nguồn lực, vốn chính sách cho giảm nghèo nhưng đã đến lúc, "cần câu" và cả "con cá" phải linh hoạt hơn, không cứng nhắc và rập khuôn mô hình thoát nghèo.
Cũng ngần ấy đất ruộng, nương, đều trong danh sách nghèo, cận nghèo nhưng nhiều hộ dám nghĩ, dám làm với nhiều mô hình sinh kế linh hoạt đã giúp các gia đình này không chỉ thoát nghèo mà còn có tích lũy. Điều quan trọng là giúp chính họ có thêm nhiều việc làm tại chỗ và thu nhập ổn định.
10 năm làm ở miền Nam rồi trở về và không có tích lũy. Không muốn lại trồng keo và nuôi bò như các hộ khác, anh Hoàng (ở xã Cao Sơn, Anh Sơn, Nghệ An) xin bố mẹ cải tạo vườn rừng thành vườn chè và trại nuôi gà. Được vay vốn chính sách giải quyết việc làm 100 triệu đồng, vợ chồng anh dốc cả vào xây trại. Khi ký được hợp đồng cung cấp cho các trường trên địa bàn huyện, anh mở tiếp trại 2 rồi trại 3 với tổng quy mô là 4.200 con gà.
Đã có nhiều mô hình phát triển kinh tế mới có quy mô và khác biệt ở các xã nghèo. Không ai có thể nghĩ trồng được nho Mỹ không hạt trên vùng núi cằn và nghèo khó này. Lúc đầu, bà Nga ở Thôn Bằng Lãng, Thượng Quan, Ngân Sơn, Bắc Kạn, chỉ dám trồng thử 100 cây. Giờ vườn nho đã có 1.500 gốc với hơn 10 lao động. Mỗi năm thu về 500 triệu đồng và sau 2 năm, vườn nho đã giúp gia đình bà hồi vốn.
Nuôi trâu bò thì mất 3-5 năm, trồng rừng 5-7 năm và thậm chí lâu hơn. Vì vậy, để tốc độ giảm nghèo nhanh hơn cần những mô hình linh hoạt, phù hợp và tạo việc làm thường xuyên cho chính lao động tại các vùng khó khăn.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!