Năm 2022, tỷ lệ thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt tại tỉnh Yên Bái đạt 88% đối với khu vực đô thị và khoảng 33% với khu vực nông thôn. Tỷ lệ này được xem là tương đối ổn với một tỉnh miền núi vùng cao. Tuy nhiên, việc thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt hiện đang có sự không đồng đều giữa các vùng nông thôn với khu vực đô thị trong cả tính chất và hình thức.
Bã mía, cành cây, thức ăn thừa hay các loại túi, vỏ nylon nhỏ không thể bán cho thu gom phế liệu được đốt ngay bãi đất trống cạnh nhà. Thời gian đốt là 1 - 2 ngày một lần, tùy lượng rác của gia đình và cũng tùy thời tiết.
Tự đốt, tự xử lý rác thải rắn sinh hoạt theo cách của gia đình không phải là chuyện của riêng nhà bà Sơn (xã Đông Cuông, Huyện Văn Yên, Yên Bái). Cái hố nhỏ được thuê đào bằng máy xúc là nơi tập trung và đốt rác của 3 gia đình - trong đó có nhà bà Minh.
Một số hộ gia đình tại Yên Bái tự đốt, tự xử lý rác thải rắn sinh hoạt.
"Sáng đốt 1 lần, chiều đốt 1 lần. Đốt lâu, đầy thì làm phân, đổ ra gốc cây", bà Vương Thị Minh, xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, Yên Bái, chia sẻ.
Tự đốt rác thực tế cũng là chuyện bất đắc dĩ, không ai muốn làm, chỉ bởi lò đốt rác trong xã đã ngừng hoạt động từ nhiều tháng nay. Rác không được thu gom và cũng bởi, dù có chăm phân loại hay đốt khéo khi trời nắng, vẫn không tránh khỏi khói, mùi khét từ những lò đốt mini này.
Cũng là xử lý rác tại nhà, nhưng lại là lựa chọn chủ động của một số hộ dân tại thị trấn Cổ Phúc, nhằm phân loại rác tại nguồn, biến rác hữu cơ thành phân bón.
Những thùng phân bón từ rác hữu cơ dù chưa nhiều, nhưng cũng sẽ là cách để từ rác không chỉ có khói khét, mà còn là những mầm xanh.
Nỗ lực nâng cao khả năng tái chế rác thải rắn sinh hoạt
Mục tiêu của tỉnh Yên Bái đặt ra là đến năm 2025, tỷ lệ thu gom và xử lý rác thải tại khu vực đô thị sẽ đạt trên 93% và trên 50% tại khu vực nông thôn. Tăng tỷ lệ thu gom, xử lý rác thải sẽ giúp các vấn đề môi trường từ rác thải rắn sinh hoạt được cải thiện. Tuy nhiên, bên cạnh việc nâng cao tỷ lệ thu gom, xử lý, bài toán tái chế rác thải rắn sinh hoạt, tạo ra những nguồn lợi từ rác cũng đang được đặt ra với tỉnh vùng cao này.
Hiện cả tỉnh có một đơn vị thu gom, xử lý rác thải theo các hình thức khác nhau, trong đó có các sản phẩm phái sinh từ rác. Tuy nhiên, cả đầu vào và đầu ra cho việc mô hình xử lý rác này vẫn còn những khó khăn.
Rác từ khu vực tiếp nhận sẽ được chuyển vào máy đảo, phân thành rác hữu cơ - vô cơ. Rác hữu cơ được chuyển vào lò ủ. Rác vô cơ tiếp tục được phân thành tái sử dụng và loại bỏ. Đây là những khâu bước đầu tiên trong dây chuyền xử lý rác thải của nhà máy.
Theo đại diện phụ trách kỹ thuật của đơn vị, 10% rác vô cơ có thể tái chế. Tuy nhiên, tỷ lệ thu gom để tái chế cũng khó có thể đạt được mức 100%, dù tập trung một lượng lớn công nhân trên dây chuyền.
"Tỷ lệ thu gom chỉ 80 - 90%. Vì rác thu về là hỗn hợp. Công nhân đưa vào phân loại là 80% lượng công nhân thực hiện phân loại rác", chị Vũ Ngọc Ánh, Phó phòng Kế hoạch kỹ thuật, Công ty Cổ phần Môi trường Năng lượng Nam Thành Yên Bái, cho biết.
Hiện đơn vị này đang thu gom, xử lý rác thải cho toàn bộ thành phố Yên Bái và một phần của huyện Yên Bình; trung bình, mỗi ngày thu gom, xử lý 110 tấn với 100% là rác chưa được phân loại.
Khó khăn trong việc thu hồi lượng rác vô cơ có thể tái chế. Sản phẩm phân hữu cơ vi sinh từ rác hữu cơ cũng còn hạn chế đầu ra.
Theo số liệu của đơn vị, 20 - 25% lượng rác thải thu gom sẽ buộc phải đốt bỏ hoặc chôn lấp. Để có thể giảm tỷ lệ này, nâng cao khả năng tái chế, biến rác thành nguồn lợi, rác đầu vào và cả đầu ra cho những sản phẩm từ rác vẫn sẽ cần phải thay đổi.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!