Trong mấy ngày qua, cộng đồng mạng xã hội chia sẻ thông tin về việc gia đình anh Nguyễn Văn Hưng (sinh năm 1983, ở Khúc Toại, Khúc Xuyên, thành phố Bắc Ninh) có trình báo lên cơ quan công an về việc vào chiều 21/8, anh đón con trai 2 tuổi là cháu Nguyễn Cao Gia Bảo (SN 2018) đi học về, sau đó đưa con ra công viên Nguyễn Văn Cừ chơi và để lạc mất con.
Nhận được thông tin, Công an thành phố Bắc Ninh đã khẩn trương huy động các lực lượng truy tìm, đồng thời tăng cường chó nghiệp vụ lùng sục khắp nơi từ công viên đến bệnh viện, bãi rác, nhà bóng, khu vui chơi, ao, hồ... đồng thời trích xuất các camera an ninh quanh khu vực để tìm manh mối cháu bé.
Đến tối 22/8, cơ quan chức năng đã tìm thấy cháu Gia Bảo tại nhà Nguyễn Thị Thu. Thu quê ở Cao Bằng nhưng đang ở cùng người yêu tại xóm 16, xã Tân Long, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
Đối tượng Thu (phải) tại cơ quan điều tra sau hành vi bắt cóc trẻ em xảy ra trên địa bàn TP Bắc Ninh. (Ảnh: Trường Sơn/VTV Digital)
Đối tượng bắt cóc bé Gia Bảo là Nguyễn Thị Thu (sinh năm 1988, quê quán ở Tổ 5, phường Hợp Giang, TP Cao bằng, tỉnh Cao Bằng) cũng bị cơ quan công an bắt giữ để điều tra về hành vi phạm tội. Theo lời khai, đối tượng Thu đã có ý định bắt cóc cháu bé từ 1 ngày trước. Trong khoảng thời gian này, đối tượng đã 2 lần lượn lờ ở khu vực Công viên Nguyễn Văn Cừ, phường Đại Phúc, TP Bắc Ninh - nơi bắt cóc cháu Gia Bảo, để tìm mục tiêu.
Nhận định về vụ việc trên cũng như các vụ bắt cóc nói chung, trung tá Đào Trung Hiếu - Chuyên gia tội phạm học, Bộ Công an cho biết, tội phạm bắt cóc, chiếm đoạt trẻ em để tống tiền cha mẹ đang diễn biến hết sức nguy hiểm và khó lường tại Việt Nam, với sự gia tăng nhanh chóng về số vụ, cùng thủ đoạn gây án tinh vi, tính chất ngày càng táo tợn, liều lĩnh.
Bắt cóc trẻ em (người chưa đủ 16 tuổi) là việc bắt trẻ làm con tin. Kẻ bắt cóc lấy sự an toàn về tính mạng, sức khỏe của trẻ để mặc cả, uy hiếp tinh thần, tạo áp lực lên gia đình nạn nhân, buộc họ phải đưa tài sản hoặc trả nợ… thì mới thả người. Ngoài ra, tội phạm có thể bắt cóc trẻ em để cướp tài sản có giá trị (dây chuyền, nhẫn vàng, điện thoại…) mà các cháu mang trên người.
Chiếm đoạt trẻ em là việc chiếm đoạt trái phép đứa trẻ ra khỏi sự quản lý của gia đình hoặc người quản lý hợp pháp, bằng các thủ đoạn khác nhau như lén lút, lừa dối, dùng vũ lực. Việc bắt cóc, chiếm đoạt trẻ em đi bán cho người khác, hoặc bán ra nước ngoài để lấy tiền. Trẻ bị bán cho các gia đình hiếm muộn, hoặc bị mổ lấy nội tạng.
Thủ đoạn bắt cóc trẻ em tinh vi, khó lường
Theo trung tá Đào Trung Hiếu, những thủ đoạn bắt cóc trẻ em hiện nay rất đa dạng. Bọn tội phạm có thể sử dụng những "chiêu thức" như: phát hiện trẻ chơi một mình ngoài đường, hay đi cùng bố mẹ ra nơi công cộng (siêu thị, trường học, bệnh viện…) nhưng thoát ly người lớn (chạy lăng xăng), đối tượng tìm cách tiếp cận, bắt quen rồi dùng những thứ hấp dẫn trẻ nhỏ như bánh kẹo, sách truyện, đồ chơi để câu nhử, dụ dỗ trẻ em đi theo chúng; Giả danh người nhà của trẻ, hoặc là người được bố mẹ trẻ nhờ đón, để lừa giáo viên, lừa các cháu học sinh mẫu giáo, tiểu học, trung học cơ sở… để đưa đi.
Trung tá Đào Trung Hiếu - Chuyên gia tội phạm học, Bộ Công an. Ảnh do NVCC
Đóng giả làm y tá, bác sĩ hoặc bệnh nhân, người nhà bệnh nhân để lân la làm quen với sản phụ tại các bệnh viện, rồi lợi dụng sơ hở để bắt cóc trẻ sơ sinh. Có trường hợp chúng giả danh thân nhân sản phụ, ngang nhiên đón trẻ sơ sinh từ tay y tá rồi bế đi.
Lợi dụng quan hệ quen biết hoặc lòng tốt của người dân, đối tượng tạo hoàn cảnh khó khăn để xin ngủ nhờ, rồi nhân lúc người nhà đang say giấc, chúng ra tay bắt cóc hoặc cướp luôn đứa trẻ rồi tẩu thoát. Tấn công vào các gia đình, giết bố mẹ, người lớn… để bắt cóc trẻ em (ở các khu vực biên giới).
Theo dõi những phụ nữ chở con nhỏ đi trên đường, không đeo đai an toàn, đối tượng chủ động va quệt xe vào họ gây tai nạn. Trong lúc bà mẹ đang nằm ra đường, đồng bọn của chúng vờ là người đi đường tốt bụng bế đứa trẻ lên rồi phóng đi.
Bắt cóc chính con, em, cháu ruột của mình để tống tiền người thân; Trẻ em bị lạc bố mẹ, lạc đường về nhà đứng khóc tại vỉa hè, đường sá, đối tượng đến dỗ dành, tỏ ra đáng tin cậy rồi lừa đưa các cháu đi. Lợi dụng tình trạng khó khăn của trẻ em đường phố (đi ăn xin, bán báo, đánh giày…) để dụ dỗ, lừa gạt hoặc dùng vũ lực bắt đi.
Cướp giật trẻ nhỏ trên tay người mẹ tại các nơi công cộng như chợ, siêu thị, đường sá. Đối tượng lợi dụng quen biết với gia đình, với trẻ, đón lõng các cháu trên đường đi học về, rủ đi chơi, xin đi nhờ…rồi bắt cóc tống tiền hoặc cướp tài sản. Bắt cóc trẻ em tại khu vực biên giới để đưa sang nước ngoài, yêu cầu người mẹ mang tiền chuộc con, bắt nốt mẹ đem bán vào các động mại dâm hoặc bán làm vợ cho người nước ngoài. Kết bạn với trẻ qua mạng xã hội như Facebook, Zalo…rồi rủ rê đi chơi, tham quan, xem phim với chúng để bắt cóc, chiếm đoạt.
Bắt cóc trẻ em có thể xảy ra ở bất cứ đâu, với bất kỳ gia đình nào, với trẻ ở mọi lứa tuổi
Qua những vụ án bắt cóc, chiếm đoạt trẻ em đã xảy ra, vị chuyên gia tội phạm học cho rằng, tội phạm này có những đặc điểm phổ biến. Đó là hành vi bắt cóc, chiếm đoạt trẻ em có thể xảy ra ở bất cứ đâu, với bất kỳ gia đình nào, với trẻ em ở mọi lứa tuổi.
Đối tượng gây án là bất kỳ ai, có thể là bạn bè, người thân của gia đình nạn nhân, người hiếm con. Tập trung vào số đối tượng lưu manh hình sự, tù tha, nghiện hút ma túy, không có công ăn việc làm, thua nợ bóng đá, lô đề, cờ bạc. Các đối tượng phạm tội chuyên nghiệp thường hoạt động theo băng nhóm, có từ 2 tên trở lên. Với những vụ bắt cóc, chiếm đoạt trẻ em nhằm chiếm đoạt tài sản có dự mưu từ trước.
Trước khi gây án, chúng luôn xác định mục tiêu, thường là nhằm vào các gia đình giàu có, khá giá. Sau đó, chúng tiến hành nghiên cứu, thăm dò quy luật sinh hoạt của các thành viên trong gia đình nạn nhân, nhận mặt đứa trẻ muốn bắt, theo dõi hành trình di chuyển của bé, khảo sát địa hình và tình hình ở nơi gửi trẻ, trường học của trẻ, nắm tình hình kinh tế trong gia đình, dò hỏi số điện thoại của cha mẹ đứa trẻ. Sau đó, các đối tượng lên kịch bản, phương án tiếp cận để dụ dỗ, lừa gạt hay khống chế bắt cóc đứa trẻ và phân công nhiệm vụ cho từng tên trong ổ nhóm.
Khi bắt cóc, chiếm đoạt được đứa trẻ, chúng bố trí nơi giam giữ, tổ chức canh gác con tin rồi tính toán biện pháp liên lạc về gia đình nạn nhân để đưa yêu sách về tiền, tài sản. Phân công kẻ giao dịch với gia đình nạn nhân, nhận tiền. Với những vụ phạm tội có tính chất cơ hội, nhất thời bột phát, kẻ phạm tội thấy điều kiện thuận lợi như trẻ em đi một mình ngoài đường, không có người lớn trông nom, chúng tiếp cận dụ dỗ lừa gạt hoặc dùng vũ lực khống chế rồi chở đi.
Đến nơi giam giữ chúng mới truy hỏi nạn nhân về gia đình, lấy số điện thoại của cha mẹ đứa trẻ để gọi tống tiền. Trong những vụ án loại này, thủ phạm có thể chỉ là 1 tên. Để đảm bảo không bị gia đình nạn nhân tố cáo, trình báo với cơ quan Công an, bọn chúng thường gây áp lực tinh thần với cha mẹ đứa trẻ, bằng cách đe dọa nếu báo Công an sẽ giết hại hoặc cắt chân, tay… nạn nhân.
Ảnh: Cổng thông tin điện tử Bắc Ninh
Với những vụ bắt cóc, chiếm đoạt trẻ em để bán lại cho các đường dây buôn người, các đối tượng thường móc nối, liên hệ trước với bọn này, bắt cóc trẻ em theo "đơn đặt hàng". Khi bắt được, chúng tổ chức giao "hàng" qua các khâu trung gian.
Với những vụ bắt cóc, chiếm đoạt trẻ em để đòi nợ, kẻ phạm tội sẽ đưa yêu sách trả tiền thì trả người, nếu báo Công an thì con, cháu của họ sẽ chết. Tâm lý kẻ phạm tội sau khi thực hiện hành vi bắt cóc, chiếm đoạt trẻ em thường rất sợ bị phát hiện, bắt giữ. Chính nỗi sợ bên trong thúc đẩy chúng có sự cảnh giác, thận trọng cao độ khi giao dịch với gia đình nạn nhân. Chúng thường sử dụng sim rác trong giao dịch, liên tục thay đổi địa điểm giao tiền. Thường chúng yêu cầu để tiền tại các địa điểm công cộng chứ không bao giờ trực tiếp gặp gia đình nạn nhân để nhận tiền, vì sợ bị bắt.
Ngoài ra, nếu phát hiện sự việc đã được trình báo với Công an, chúng sẽ có những hành động trả thù như làm hại tính mạng của con tin rồi bỏ trốn. Sau khi bắt cóc được con tin, nếu đứa trẻ khóc lóc, giãy giụa, la lối làm cho chúng cảm thấy có nguy cơ bị lộ, đã xảy ra nhiều vụ bọn bắt cóc giết chết con tin, đem xác đi giấu, nhưng vẫn gọi điện tống tiền gia đình nạn nhân. Với những vụ bắt cóc trẻ em đem bán, chúng thường cho trẻ em uống thuốc ngủ, thuốc mê để dễ vận chuyển trên các phương tiện giao thông thoát xa địa điểm gây án;
1 phút bất cẩn của cha mẹ, hậu quả khôn lường
Trung tá Đào Trung Hiếu - Chuyên gia tội phạm học, Bộ Công an cho hay, hậu quả của tội phạm bắt cóc, chiếm đoạt trẻ em thường rất nặng nề. Bởi vì chúng trực tiếp xâm hại hoặc đe dọa, uy hiếp sự an toàn về tính mạng, sức khỏe của trẻ em bị bắt cóc, chiếm đoạt. Gây hoang mang, sợ hãi, đau khổ trong gia đình nạn nhân; Xâm hại tài sản của gia đình nạn nhân. Gây ra những tổn hại nghiêm trọng về thể chất, tâm lý của trẻ, nhất là ghi dấu trong tiềm thức những đứa trẻ sự mất niềm tin vào con người.
Những di chứng này có thể kéo dài trong suốt cuộc đời nạn nhân, ảnh hưởng lớn đến sự phát triển bình thường về thể chất và tinh thần, tâm lý của trẻ em. Gây hoang mang, rúng động dư luận xã hội. Tạo ra tâm lý bất an, ảnh hưởng rất lớn đến đời sống sinh hoạt của người dân, cướp đi hạnh phúc của nhiều gia đình, tiềm ẩn những nguy cơ về an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội, xâm hại phong tục tập quán, đạo đức xã hội, pháp luật của nhà nước.
Nguyên nhân và điều kiện phát sinh tội phạm bắt cóc, chiếm đoạt trẻ em, trước hết là do sự chủ quan, lơ đãng và bất cẩn, mất cảnh giác của cha mẹ, người thân trong việc trông coi trẻ em, thiếu sự giáo dục kỹ năng phòng chống bắt cóc của người lớn đối với trẻ em. Trẻ thiếu kỹ năng phòng chống bắt cóc chiếm đoạt. Đời sống khó khăn, nhiều người không có công ăn việc làm, tình hình tội phạm, tệ nạn xã hội (cờ bạc, nghiện hút ma túy…) đang gia tăng đáng báo động; lối sống thực dụng, chạy theo đồng tiền, sự băng hoại xuống cấp của đạo đức xã hội… là những tác nhân trực tiếp dẫn đến tình hình tội phạm bắt cóc, chiếm đoạt trẻ em diễn biến phức tạp.
Làm gì để chủ động phòng ngừa tội phạm bắt cóc, chiếm đoạt trẻ em?
"Qua nghiên cứu và từ thực tiễn công tác đấu tranh phòng chống tội phạm, chúng tôi nhận thấy điều cốt lõi để bảo vệ trẻ em khỏi những "mẹ mìn", là việc giáo dục kỹ năng. Bố mẹ, người thân thì không thể lúc nào cũng ở bên con trẻ để bảo vệ, trông coi. Vì thế, việc xây dựng các tình huống tốt - xấu giả định, từ đó dạy cách ứng xử và rèn luyện thường xuyên để trẻ hình thành lên những kỹ năng đối phó trước nguy cơ bị bắt cóc, là việc làm vô cùng quan trọng và cần thiết", trung tá Đào Trung Hiếu đưa ra lời khuyên dành cho các bậc phụ huynh.
Dạy cho trẻ biết "những người lạ có thể tin tưởng", gồm: thầy cô giáo, chú Công an, chú Bộ đội, bác bảo vệ cơ quan, nhà trường, nhân viên cửa hàng (đặc điểm chung là họ thường mặc quần áo đồng phục - cần giới thiệu với trẻ về những loại đồng phục phổ biến), hoặc những bà mẹ có mang theo con nhỏ trên đường. Với những người này, khi gặp tình huống nguy hiểm trẻ có thể trông cậy, nhờ vả, kể về tình hình của mình và đề nghị giúp đỡ liên lạc ngay với bố mẹ;
Bé Gia Bảo đã được cơ quan chức năng bàn giao lại cho gia đình. (Ảnh: Trường Sơn/VTV Digital)
Dạy trẻ nhớ thuộc lòng họ tên, số máy điện thoại của bố mẹ, địa chỉ nhà của mình, nghề nghiệp của bố mẹ, nhưng phải giữ bí mật những thông tin này, chỉ nói với những người "những người lạ có thể tin tưởng".
Dạy trẻ không được nói chuyện, hay đi theo người lạ. Nếu có ai đó không quen biết mà lân la tiếp cận, tìm cách hỏi chuyện, cho quà, phải chạy trốn ngay lập tức và kể lại sự việc cho bố mẹ hoặc những "người lạ có thể tin tưởng" ở gần đó.
Dạy trẻ không được nhận bất cứ đồ vật (bánh kẹo, đồ chơi…) của người lạ mặt.
Dạy trẻ không được đăng công khai những thông tin cá nhân lên trên mạng, như họ tên đầy đủ, tên của những thành viên trong gia đình, số điện thoại, địa chỉ hoặc trường học của mình, anh em mình. Bởi vì bọn bắt cóc có thể lập nick giả, làm quen kết bạn rồi rủ rê đi chơi, thăm quan, du lịch, xem phim… rồi tận dụng thời cơ bắt cóc trẻ.
Tuyệt đối không nên đưa lên mạng xã hội (facebook, zalo…) những thông tin cá nhân của trẻ, địa chỉ cụ thể nơi con học, hay những hình ảnh có tính chất khoe khoang sự giàu có, khá giả của gia đình. Vì hiện nay tội phạm thường "tăm tia, săn mồi" ngay từ các trang Facebook.
Trong trường hợp trẻ bị bắt cóc, cha mẹ cần hợp tác chặt chẽ với Công an, không được tự ý làm bất cứ điều gì ngoài chỉ đạo, hướng dẫn của lực lượng phá án.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!