Thủ tướng Australia Anthony Albanese. Ảnh: Chính phủ Australia
Đây là chuyến thăm chính thức đầu tiên của Thủ tướng Anthony Albanese tới Việt Nam kể từ khi nhậm chức và chỉ 2 tháng sau chuyến thăm cấp Nhà nước của Toàn quyền Australia.
Ngày 26/2/1973, Việt Nam và Australia thiết lập quan hệ ngoại giao và lập Đại sứ quán tại mỗi nước. Hai nước thiết lập quan hệ Đối tác toàn diện năm 2009, Đối tác toàn diện tăng cường năm 2015 và nâng cấp lên Đối tác chiến lược năm 2018.
Lãnh đạo hai nước đã nhất trí về phương hướng sẽ nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện vào thời điểm thích hợp.
Đối tác thương mại lớn thứ 7 của Việt Nam
Chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng Anthony Albanese diễn ra trong bối cảnh quan hệ Đối tác chiến lược Việt Nam - Australia thời gian qua phát triển mạnh mẽ, thực chất và hiệu quả trên các lĩnh vực. Năm 2023 cũng là năm hai nước kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (1973-2023).
Quan hệ chính trị ngày càng tin cậy, nhất là thông qua việc trao đổi các chuyến thăm và tiếp xúc cấp cao và các cấp. Trong đó, Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Australia Anthony Albanese đã điện đàm vào tháng 10/2022 và gặp nhau nhân dịp Hội nghị Cấp cao ASEAN 41 (Campuchia, tháng 11/2022) và tại Hội nghị cấp cao G7 mở rộng (Nhật Bản, 5/2023).
Các văn kiện hợp tác giữa hai nước, nhất là Chương trình Hành động đối tác chiến lược Việt Nam - Australia giai đoạn 2020-2023, đang được tích cực triển khai, đạt được nhiều kết quả cụ thể.
Trên 20 cơ chế hợp tác song phương được duy trì linh hoạt, trong đó có các cơ chế quan trọng như họp thường niên hai Thủ tướng, hai Bộ trưởng Ngoại giao, hai Bộ trưởng Quốc phòng và Hội nghị Đối tác kinh tế và các hợp tác giữa các địa phương.
Cho đến nay, hai bên đã tổ chức Hội nghị thường niên hai Thủ tướng lần thứ 2 (trực tuyến, tháng 1/2021), Hội nghị thường niên Bộ trưởng Ngoại giao lần thứ 4 (tháng 9/2022), Hội nghị Đối tác kinh tế cấp Bộ trưởng lần thứ 3 (tháng 4/2023)…
Kim ngạch thương mại hai chiều năm 2022 đạt 15,7 tỷ USD, tăng 26,7% so với năm 2021, trong đó xuất khẩu của Việt Nam đạt 5,6 tỷ USD, tăng 26,2% và nhập khẩu đạt 10,1 tỷ USD, tăng 27,3%. Quý I/2023, kim ngạch thương mại song phương đạt 3,41 tỷ USD.
Hiện Australia là đối tác thương mại lớn thứ 7 của Việt Nam và Việt Nam là đối tác lớn thứ 10 của Australia. Phía Australia đã mở cửa cho quả vải, xoài, thanh long, nhãn, tôm đông lạnh của Việt Nam. Việt Nam đang thúc đẩy Australia cho phép nhập khẩu chanh leo, chôm chôm, vú sữa, dừa tươi, sầu riêng, tôm tươi nguyên con. Australia thúc đẩy Việt Nam mở cửa nhập khẩu thịt hươu, thịt kangaroo, mật ong, quả đào và xuân đào.
Tính đến hết tháng 2/2023, Australia có 590 dự án đầu tư tại Việt Nam với tổng số vốn đạt khoảng 2 tỷ USD, đứng thứ 20/141 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư tại Việt Nam. Việt Nam đầu tư sang Australia với 88 dự án với tổng vốn đầu tư là 592,3 triệu USD, đứng thứ 10/79 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư tại Australia.
Hợp tác thực chất, hiệu quả về quốc phòng, an ninh
Hai bên hợp tác tốt, thực chất, hiệu quả trong lĩnh vực an ninh, quốc phòng thông qua trao đổi đoàn, ký thỏa thuận hợp tác, hợp tác phòng chống tội phạm, quản lý xuất nhập cảnh, chống di cư bất hợp pháp, trao đổi thông tin, kinh nghiệm, đào tạo tiếng Anh...
Hai bên đã nâng cấp cơ chế trao đổi thường kỳ cấp Bộ trưởng Quốc phòng (năm 2022); ký biên bản ghi nhớ về hợp tác đào tạo gìn giữ hòa bình và rà phá bom mìn (2016). Không quân Hoàng gia Australia 4 lần hỗ trợ vận chuyển bệnh viện dã chiến của Việt Nam tới Phái bộ gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc tại Nam Sudan. Hai bên đang trao đổi, chuẩn bị ký Thỏa thuận đối tác gìn giữ hòa bình.
Tàu hải quân Australia nhiều lần thăm Việt Nam. Australia là nước duy nhất đặt đại diện thường trực tại Trung tâm Phòng chống tội phạm xuyên quốc gia Việt Nam (TP Hồ Chí Minh), qua đó hai bên thường xuyên trao đổi thông tin tình báo, hợp tác chống khủng bố, buôn người, tội phạm ma túy...
Thủ tướng Phạm Minh Chính gặp Thủ tướng Australia Anthony Albanese nhân dịp Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 41 tại Campuchia, tháng 11/2022 - Ảnh: VGP/Nhật Bắc
Đối tác hàng đầu về ODA và hỗ trợ vaccine COVID-19
Australia là một trong những đối tác song phương cung cấp ODA không hoàn lại lớn nhất cho Việt Nam. Tháng 10/2022, Quốc hội Australia quyết định tăng 18% ODA cho Việt Nam, lên mức 92,8 triệu AUD năm 2022 - 2023 và tháng 5 vừa qua, tiếp tục tăng lên mức 95,1 triệu AUD. Trong vòng 50 năm kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao, Australia đã hỗ trợ ODA Việt Nam tổng cộng 3 tỷ AUD (khoảng 47.000 tỷ đồng).
Trong đợt bão lũ ở miền Trung (tháng 11/2020), Thủ tướng và Bộ trưởng Ngoại giao Australia đã có thư thăm hỏi, ủng hộ khẩn cấp 100.000 AUD và sau đó bổ sung 2 triệu AUD để hỗ trợ Việt Nam khắc phục hậu quả bão lũ.
Australia là một trong những nước rất tích cực hỗ trợ Việt Nam trong công tác phòng, chống dịch COVID-19.
Tháng 6/2020, Australia đã trao 10,5 triệu AUD cho Ban Chỉ đạo quốc gia phòng chống COVID-19. Tháng 3/2021, Australia công bố gói hỗ trợ toàn diện trị giá 60 triệu AUD cho công tác phòng chống dịch của Việt Nam gồm viện trợ vaccine và hỗ trợ công tác triển khai tiêm chủng thông qua UNICEF.
Riêng về vaccine, Australia đã tài trợ Việt Nam 26,4 triệu liều (gồm 12 triệu liều cho người lớn và 14,4 triệu liều cho trẻ em), trở thành nhà tài trợ vaccine lớn thứ 2 của Việt Nam. Việt Nam cũng trao tặng Australia số vật tư y tế (khẩu trang) trị giá 50.000 USD (tháng 3/2021).
31.000 sinh viên và nghiên cứu sinh Việt Nam đang học tập tại Australia
Hợp tác giữa hai nước trong các lĩnh vực giáo dục - đào tạo, lao động, nông nghiệp, du lịch… phát triển tốt đẹp và còn nhiều tiềm năng.
Australia cung cấp nhiều học bổng theo các chương trình dài hạn và ngắn hạn cho Việt Nam. Hiện có khoảng 31.000 sinh viên và nghiên cứu sinh Việt Nam đang học tập tại Australia (90% theo diện tự túc). Tính đến tháng 3/2023, có 45 chương trình liên kết, đào tạo liên thông, 200 văn kiện hợp tác, nghiên cứu chung giữa các trường đại học, viện nghiên cứu hai nước.
Bên cạnh đó, các trường đại học/học viện của hai nước đang có 37 chương trình liên kết đào tạo đang hoạt động. Đại học RMIT đã mở 2 cơ sở (ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh) với hơn 6.000 sinh viên theo học, dự kiến sẽ mở tiếp tại Đà Nẵng, Cần Thơ và Hải Phòng, tăng vốn đầu tư thêm khoảng 100 triệu AUD vào Việt Nam.
Tháng 10/2021, hai nước đã ký thỏa thuận bổ sung Chương trình Phát triển Nguồn nhân lực Việt Nam - Australia giai đoạn 2021 - 2025, trị giá 50,1 triệu AUD. Sau gần 2 năm gián đoạn vì COVID-19, tháng 12/2021, Australia bắt đầu mở cửa biên giới, đón sinh viên quốc tế, trong đó có sinh viên Việt Nam, trở lại Australia.
Số lượng khách du lịch Australia đến Việt Nam tăng đều qua các năm, các hãng hàng không hai nước đã nối lại các đường bay thẳng sau COVID-19 với tần suất 17 chuyến trực tiếp/tuần.
Năm 2019 có gần 390.000 lượt khách Australia tới Việt Nam (đứng thứ 6/10 thị trường hàng đầu); tạm ngừng do tình hình đại dịch từ tháng 4/2020 và được nối trở lại từ tháng 3/2022. Số khách du lịch Việt Nam đến Australia vẫn tăng đều đặn qua các năm, đạt 125.000 lượt (năm 2019), đứng thứ 18/57 thị trường có khách du lịch đến Australia.
Chương trình lao động kỳ nghỉ (tháng 3/2015) cho phép công dân Việt Nam sang Australia du lịch kết hợp làm việc và hai bên nhất trí nâng hạn mức từ 200 người (năm 2015) lên 1.500 người/năm kể từ tháng 9/2019.
Hai nước đã ký Bản ghi nhớ về thị thực nông nghiệp (3/2022), dự kiến sẽ đưa mỗi năm 1.000 lao động Việt Nam sang làm việc tại Australia trong lĩnh vực nông nghiệp; hai bên đang trao đổi, điều chỉnh theo hướng triển khai Bản ghi nhớ này theo khuôn khổ Chương trình Lao động Nam Thái Bình Dương.
Quan hệ hợp tác giữa các địa phương hai nước đang phát triển tốt đẹp; cho đến nay đã có 15 cặp địa phương kết nghĩa. Cộng đồng người Việt tại Australia có khoảng 350.000 người (đứng thứ 5 trong số các cộng đồng sắc tộc gốc nước ngoài tại Australia).
Australia cũng quan tâm thúc đẩy một số lĩnh vực hợp tác mới với Việt Nam như ứng phó biến đổi khí hậu, chuyển đổi số, chuyển đổi năng lượng.
Australia là thành viên quan trọng, có tiếng nói tại các diễn đàn đa phương và trên trường quốc tế, đóng góp hiệu quả cho hợp tác ASEAN và Tiểu vùng Mekong; tích cực ủng hộ Việt Nam tại các diễn đàn khu vực và quốc tế, gần đây nhất là ủng hộ Việt Nam ứng cử làm thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc nhiệm kỳ 2023-2025.
Hai nước hợp tác chặt chẽ trong các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm, trong đó có vấn đề Biển Đông; thúc đẩy hợp tác tại các tổ chức, diễn đàn đa phương (Liên Hợp Quốc, ASEAN, APEC...) và các Hiệp định thương mại tự do cả hai nước cùng tham gia, ký kết (Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP).
Diễn ra chỉ 2 tháng sau chuyến thăm cấp Nhà nước của Toàn quyền Australia, chuyến thăm của Thủ tướng Anthony Albanese có ý nghĩa quan trọng, thể hiện sự coi trọng của Australia trong quan hệ với Việt Nam, sẽ tiếp tục góp phần củng cố tin cậy chính trị, thúc đẩy hợp tác nhiều mặt như chính trị-ngoại giao, quốc phòng-an ninh, kinh tế, đầu tư, lao động, giáo dục, công nghệ, biến đổi khí hậu, giao lưu nhân dân, hợp tác trong các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm…
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!