Lá dong
Muốn bánh chưng giữ được lâu thì khâu rửa lá là rất quan trọng. Thông thường bánh hay bị vữa, mốc là do vi khuẩn từ lá xâm nhập vào. Do vậy, lá dong nên chọn lá bánh tẻ (lá không non, cũng không già quá) và phải rửa thật kĩ, lau khô.
Gạo nếp
Nếp gói bánh phải chọn loại nếp ngon (nếp Hà Nội, hay nếp Bắc hạt to tròn, thơm và dẻo), vo gạo thật sạch dưới vòi nước, để ráo nước. Để bánh chưng được xanh, có thể dùng lá riềng (hay lá dứa), giã rồi vắt lấy nước, trộn chung với gạo, như thế bánh sẽ có màu xanh tự nhiên. Ngoài ra, bạn cần cho một ít muối vào gạo rồi xóc đều, để khoảng 30 phút sau thì có thể gói được.
Nhân bánh
Nhân bánh chưng thường là thịt lợn, hành, gừng, đậu xanh và tiêu đen xay.
- Thịt lợn không nên chọn thịt nạc, vì thịt nạc sẽ xác và không thơm bánh, nên chọn thịt ba chỉ (ba rọi) có cả mỡ lẫn nạc. Ướp thịt với chút gia vị riêng bên ngoài cho ngấm.
- Hành, gừng làm sạch, giã thật nhuyễn, nên dùng cả bã.
- Đậu xanh nên chọn đậu còn cả vỏ, ngâm nước cho nở đầy rồi dùng tay bóp nhẹ để lấy hết vỏ. Xóc chút muối và hấp chín đậu, sau đó đánh tơi nhuyễn.
Khi nào bắt đầu gói bánh mới trộn chung thịt, hành, gừng, tiêu đen và nêm chút muối trắng cho đậm đà.
Gói bánh
Một chiếc bánh chưng nên gói khoảng 600g gạo nếp (khoảng 2 bát con) là vừa khéo. Trải mặt sau lá dong (để bánh có màu xanh) vào khuôn làm bánh, hoặc trên một mặt phẳng rồi dùng bát múc gạo nếp đổ vào trong khuôn, cứ một lớp gạo là một lớp đậu, thịt (tùy theo sở thích mà cho nhân nhiều hay ít). Gói bánh thật chặt, cột lại bằng dây lạt (loại lạt được chẻ từ cây giang, hoặc cây vầu rất dai và chắc).
Luộc bánh
Để bánh chưng ngon, ngoài gạo nếp dẻo, nhân bánh ngon, khâu luộc bánh cũng rất quan trọng. Bạn nên thả bánh vào nồi rồi mới đổ ngập nước lạnh vào. Trong quá trình luộc bánh, phải giữ ngọn lửa lớn để bánh được rền (sôi) nhừ.
Khi châm nước thêm vào nồi, phải dùng nước sôi, tuyệt đối không dùng nước lạnh. Thời gian luộc bánh phải từ 10 - 12 giờ bánh mới thấm đủ nước và chín đều.
Lại bánh
Bánh chín vớt ra để ráo, rải bánh trên nia (làm bằng tre) rồi dùng mâm hay vật nặng ép bánh cho vuông đều. Sau đó lại bánh (gói lại) bằng một lớp lá dong xanh bên ngoài cho đẹp.