Là một nhánh của lễ hội Tanabata có từ thế kỷ thứ 8 tại Nhật Bản, lễ hội Nebuta ở Aomori thu hút hàng triệu khán giả và người tham gia trên cả nước mỗi năm. Ý nghĩa của lễ hội là xua đuổi những linh hồn xấu gây buồn ngủ trong mùa canh tác bận rộn.
Trong một tuần của tháng 8, khi lễ hội diễn ra, mùi nước ép táo tươi và gà rán giòn sẽ tràn ngập không khí vào mỗi buổi tối tại Aomori. Lễ hội có âm thanh của chuông kane và trống taiko vang khắp nẻo đường cùng những chiếc xe kiệu khổng lồ rực rỡ, thiết kế hình hoa mẫu đơn cùng họa tiết những con yêu tinh có khuôn mặt giận dữ, được lấy cảm hướng từ văn hóa dân gian cổ xưa. Người dân địa phương đặc biệt trân trọng công việc họ đã làm trong những tháng trước, khi toàn bộ cộng đồng cùng nhau sơn và chống thấm giấy washi phủ trên xe diễu hành.
Đằng sau mỗi chiếc kiệu, người tham gia lễ hội sẽ nhảy múa trong những bộ trang phục đầy màu sắc và hét lớn: “Rassera!”. Lễ rước kéo dài khoảng 10km với các giám khảo chấm điểm kỹ lưỡng tính nghệ thuật của mỗi chiếc kiệu.
Trong khi lễ Nebuta ở Aomori là lễ hội nổi tiếng nhất thì lễ hội ở Goshogawara và Hirosaki cũng có những điểm độc đáo riêng. Goshogawara nổi tiếng với những chiếc kiệu cao, một số chiếc có chiều cao hơn 22 mét. Trong khi đó vùng Hirosaki, nơi lễ hội được cho là bắt nguồn từ năm 1722, có cách hưởng ứng lễ hội truyền thống hơn với việc người dân địa phương cùng nhau thiết những chiếc kiệu hình vỏ sò đơn giản.
Ngày nay, chỉ có hai bậc thầy Nebuta (Nebuta-meijin) – nghệ nhân phụ trách thiết kế và chế tạo xe hoa – vẫn còn hoạt động ở Thành phố Aomori. Đó là Hiroo Takenami, 65 tuổi, nghệ nhân Nebuta thế hệ thứ bảy và Takashi Kitamura, 76 tuổi, thế hệ thứ sáu. Hai người đều cho biết công việc của mình còn hơn là một nghề. Mặc dù nhiều người mong muốn trở thành nghệ nhân Nebuta, công việc này lại có mức lương và thời gian nghỉ ngơi thấp, dẫn đến tỷ lệ bỏ học tương đối cao. Lễ hội Nebuta vẫn giữ những nét truyền thống nhưng đang dần thích nghi với thời đại mới.
Kitamura và Takenami là hai Nebuta Master duy nhất còn hoạt động. Để đạt được vinh dự này, một nghệ nhân phải đào tạo và hoàn thiện nhiều chiếc kiệu lớn, quá trình kéo dài nhiều thập kỷ mà không đảm bảo chắc chắn sẽ đạt được danh hiệu. Chỉ có bảy người được chọn làm Masters kể từ lần đầu tiên danh hiệu này xuất hiện vào năm 1959.
Lễ hội Nebuta cùng các nghệ nhân đã phải thích nghi để thu hút các thế hệ tài năng và sự quan tâm mới. Nghề thủ công Nebuta chỉ chào đón nữ nghệ nhân đầu tiên, Asako Kitamura, 41 tuổi, trong thập kỷ qua.
Tuy nhiên, người Nhật Bản cũng đã có nhiều nhận thức hơn về tác động môi trường của lễ hội Nebuta trong những năm qua. Khoảng 23 kilowatt, gấp đôi lượng điện sử dụng hàng ngày của một hộ gia đình, được sử dụng cho một chiếc xe diễu hành vào mỗi đêm lễ hội. Trong mười năm qua, đèn LED, loại đèn sử dụng ít năng lượng hơn, đã trở nên phổ biến hơn trong lễ hội. Trong năm 2023, một số xe kiệu còn được lắp đặt các tấm pin năng lượng mặt trời.
Rất nhiều người đã nỗ lực để giữ gìn loại hình nghệ thuật này. Takenami hy vọng một ngày nào đó Nebuta sẽ được toàn cầu công nhận là “thể loại nghệ thuật” của riêng mình.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!