Mỗi dịp Tết đến xuân về, trên bàn thờ của mọi gia đình người Việt đều bày mâm ngũ quả cúng gia tiên. Ngũ quả thể hiện cho 5 vị Kim - Mộc - Thủy - Hỏa - Thổ, 5 yếu tố được cho là đã cấu thành nên vũ trũ trong quan niệm của Khổng giáo. Ngoài ra, ngũ quả còn được xem như biểu tượng cho thành quả sau một năm lao động miệt mài của những người nông dân. Những sản vật kết tinh từ mồ hôi, công sức của những người dân lao động chắt chiu qua những vụ mùa để đến khi xuân sang nắng ấm, lựa dịp tốt lành mà thành kính dâng lên ông bà tổ tiên.
Những cặp bưởi hồ lô với chữ nổi “Tài - Lộc” là sản vật được người dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long ưa chuộng làm đồ cúng lễ trong mâm ngũ quả ngày Tết. Không chỉ lạ mắt về hình dáng, mà theo các nhà nghiên cứu dân tộc học bưởi hồ lô còn mang ý nghĩa như lời chúc may nắm và sung túc trong năm mới.
‘ Dưa hấu thỏi vàng, bưởi hồ lô của miền Nam .
PGS.TS Bùi Xuân Đính, Nhà nghiên cứu dân tộc học cho biết: “Hồ lô có người giải thích là biến âm của hô lộ tức là phúc lộ, người tạo quả đấy để có phúc có lộc”.
Nếu như các nhà vườn ở Đồng bằng sông Cửu Long có bưởi hồ lô, dưa thỏi vàng thì người trồng vườn miền Bắc lại sáng tạo ra cây ngũ quả. Một cây ngũ quả đẹp là cây có các loại quả chín cùng một lúc, màu sắc rực rỡ và nảy nhiều lộc, hoa ở ngọn và gốc. Điểm độc đáo của loại cây này là dù cùng được ghép lên một thân cây nhưng các loại quả vẫn giữ được mùi vị đặc trưng.
Theo PGS.TS Bùi Xuân Đính, những quả ấy thể hiện: vỏ, cùi, múi và nước. Nó vẫn là trên nền ngũ quả nhưng ở đây người ta lại tập hợp trên một cái cây. Người ta thể hiện ước nguyện của con ngườiợphong chỉ có quả mà phải vun trồng và phải có quá trình phát triển. Và cây ngũ quả là sự phát triển mới trong tâm linh của người Bắc.
‘ Và cây ngũ quả của miền Bắc. (Ảnh: PetroTimes)
Sự sáng tạo của những nhà vườn đã giúp người dân có thêm các loại hoa quả mang hình dáng lạ mắt được người dân ưa chuộng như quả dứa có hình đuôi phượng xòe rộng, xung quanh chân có nhiều trái nhỏ vây quanh. Dứa phượng được xếp vào loại hàng hiếm để thiết kế mâm ngũ quả.
Mỗi vùng miền đều có những loại hoa quả đặc trưng khác nhau và mang một ý nghĩa tâm linh được người dân lựa chọn bày trên mâm ngũ quả ngày Tết.
Ngày Tết đối với mỗi dân tộc mang một màu sắc, một ý nghĩa đặc biệt riêng, không chỉ bởi đó là lúc mỗi người ý thức về một năm cũ qua đi, bỏ lại sau lưng những điều đã qua để đón nhận một khởi đầu mới tốt đẹp hơn, mà đó còn là cơ hội để duy trì và bảo tồn vẻ đẹp các phong tục tập quán, các nét văn hóa riêng của dân tộc mình.