Hiệp định VIFTA: "Bộ lọc chất lượng" mở đường cho hàng Việt chinh phục Trung Đông

Thách thức lớn nhất là chuyển đổi mô hình, nâng cấp chất lượng để vượt qua hàng rào tiêu chuẩn khắt khe, tạo đà xuất khẩu giá trị cao.

Tạo ưu thế cạnh tranh

Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) cho biết, việc Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Israel (VIFTA) chính thức được ký kết và chuẩn bị có hiệu lực là một sự kiện kinh tế quan trọng, không chỉ vì tầm vóc của thị trường Israel mà còn vì vị thế chiến lược của quốc gia này. Israel là một nền kinh tế tiên tiến, công nghệ cao và có vị trí cửa ngõ đối với các thị trường Trung Đông giàu tiềm năng khác. Do đó, VIFTA không chỉ là một thỏa thuận cắt giảm thuế quan, mà là một "bệ phóng" chiến lược, tạo tiền đề cho Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào toàn bộ khu vực.

Trao đổi với phóng viên, lãnh đạo Cục Xuất nhập khẩu nhấn mạnh, lợi ích lớn nhất mà VIFTA mang lại chính là việc loại bỏ hoặc cắt giảm sâu rộng thuế nhập khẩu đối với gần 93% số dòng thuế quan, tạo ra lợi thế cạnh tranh đáng kể cho hàng hóa Việt Nam. Các mặt hàng chủ lực như thủy sản, nông sản chế biến, dệt may, giày dép và đặc biệt là các sản phẩm công nghiệp chế tạo, phụ tùng, linh kiện điện tử sẽ được hưởng lợi trực tiếp từ việc giảm chi phí.

"Tuy nhiên, việc cắt giảm thuế quan chỉ là điều kiện cần. Điều kiện đủ để doanh nghiệp Việt Nam thành công tại thị trường Israel và các thị trường lân cận chính là thách thức đổi mới chất lượng và nâng cấp tiêu chuẩn sản xuất", lãnh đạo Cục Xuất nhập khẩu nhấn mạnh.

Thị trường Israel được biết đến là một trong những thị trường có tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn vệ sinh thực phẩm (ATVSTP) và quản lý chất lượng nghiêm ngặt nhất thế giới, thường tương đương hoặc thậm chí cao hơn nhiều thị trường Châu Âu hay Mỹ. Israel là quốc gia có công nghệ nông nghiệp và chế biến thực phẩm hàng đầu, do đó, họ không chỉ yêu cầu hàng hóa phải an toàn mà còn phải đảm bảo tính đồng nhất, truy xuất nguồn gốc và hàm lượng công nghệ trong sản phẩm.

Điều này đặt ra một bài toán lớn cho các doanh nghiệp Việt, để tận dụng VIFTA, không thể chỉ dừng lại ở việc xuất khẩu các mặt hàng thô hoặc sơ chế với giá trị thấp. Các doanh nghiệp cần phải chuyển đổi mô hình sản xuất, dịch chuyển mạnh mẽ sang xuất khẩu hàng hóa có giá trị cao, chế biến sâu, và phải đáp ứng được các chứng nhận quốc tế mà Israel yêu cầu, ví dụ như kosher cho thực phẩm, hay các tiêu chuẩn về môi trường và lao động. VIFTA, do đó, đóng vai trò như một "bộ lọc chất lượng" khắt khe, chỉ cho phép những doanh nghiệp thực sự đổi mới và chuyên nghiệp vượt qua.

Từ Israel tới Trung Đông: Lộ trình nâng hạng hàng Việt qua bộ lọc tiêu chuẩn kép

Sự thành công tại Israel theo khuôn khổ VIFTA không chỉ dừng lại ở việc tăng kim ngạch xuất khẩu song phương, mà còn tạo ra một hiệu ứng lan tỏa chiến lược ra các thị trường liên quan có tiềm năng lớn tại Trung Đông, vốn cũng là khu vực có yêu cầu khắt khe về chất lượng và chứng nhận tôn giáo.

Thị trường Israel được xem như một "trạm kiểm soát chất lượng", tạo điều kiện để hàng hóa Việt Nam tiếp cận sâu hơn vào các quốc gia thuộc Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC) như UAE, Saudi Arabia, Qatar hay Thổ Nhĩ Kỳ. Đây là khu vực có nhu cầu nhập khẩu thực phẩm rất lớn do hạn chế về đất nông nghiệp, đồng thời áp dụng tiêu chuẩn Halal và các quy định an toàn thực phẩm ở mức nghiêm ngặt.

Việc doanh nghiệp Việt Nam đầu tư công nghệ để đáp ứng tiêu chuẩn Kosher theo Hiệp định VIFTA không chỉ mở rộng cơ hội xuất khẩu vào Israel mà còn tạo nền tảng thuận lợi để đạt thêm chứng nhận Halal, vốn có nhiều điểm tương đồng về quy trình kiểm soát nguyên liệu và sản xuất. Bên cạnh đó, Thổ Nhĩ Kỳ - một thị trường lớn và là cửa ngõ kết nối sang châu Âu áp dụng hệ thống kỹ thuật tương đương và có quan hệ thương mại gắn kết với Israel. Do vậy, khi doanh nghiệp Việt Nam đáp ứng tốt yêu cầu của Israel, khả năng thâm nhập các thị trường như Thổ Nhĩ Kỳ, đặc biệt ở nhóm hàng chế tạo và dệt may, sẽ được tăng cường đáng kể.

Để chuyển hóa tiềm năng từ VIFTA và các thị trường Trung Đông thành kim ngạch xuất khẩu thực chất, doanh nghiệp Việt Nam cần đặt trọng tâm vào nâng cấp năng lực cạnh tranh và chủ động thích ứng với các tiêu chuẩn ngày càng cao. Điều này bao gồm việc đẩy mạnh chế biến sâu, ứng dụng công nghệ nhằm chuyển từ mô hình xuất khẩu nông sản thô sang các sản phẩm có giá trị gia tăng như thực phẩm chức năng, nông sản sấy hoặc đông lạnh theo công nghệ tiên tiến, cũng như các dòng sản phẩm công nghiệp có độ chính xác cao. 

Theo thông tin từ Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương), Israel hiện ưu tiên tìm kiếm đối tác cung cấp linh kiện, phụ tùng và giải pháp sản xuất hiện đại, thay vì các sản phẩm dựa trên lợi thế lao động giá rẻ. Cùng với đó, việc đạt đồng thời các chứng nhận Kosher và Halal đang trở thành chiến lược quan trọng để doanh nghiệp vận hành một chuỗi sản xuất tích hợp, qua đó mở rộng khả năng tiếp cận toàn bộ khu vực GCC.

Đáng chú ý, ở góc độ chính sách, các chuyên gia cho rằng vai trò hỗ trợ của Nhà nước có ý nghĩa then chốt trong việc giúp doanh nghiệp vượt qua rào cản kỹ thuật và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Các chương trình đào tạo chuyên sâu về VIFTA và quy định kỹ thuật của thị trường Israel, cùng với hỗ trợ chi phí và quy trình chứng nhận, đặc biệt cần thiết đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Đồng thời, việc tăng cường liên kết chuỗi cung ứng trong nước, từ vùng nguyên liệu đến cơ sở chế biến, sẽ giúp bảo đảm tính đồng nhất của sản phẩm, khả năng truy xuất nguồn gốc và chất lượng an toàn thực phẩm. 

Có thể khẳng định, thành công tại Israel không chỉ mang lại cơ hội về kim ngạch mà còn là minh chứng quốc tế cho năng lực cung ứng của Việt Nam. VIFTA vì thế được xem là động lực thúc đẩy quá trình nâng cấp sản xuất, mở ra cánh cửa để hàng Việt vươn tới các thị trường yêu cầu cao tại Trung Đông./.