Khủng hoảng của WeWork đã khiến giới đầu tư công nghệ toàn cầu bừng tỉnh.
Một mô hình các nhà đầu tư mạo hiểm đang theo đuổi là chọn các startup có tiềm năng đảo lộn một ngành nghề nào đó, rót thật nhiều tiền để các startup lớn nhanh như thổi, bất kể lỗ nặng đến đâu, miễn sao tăng nhanh số lượng người dùng. Sau đó, họ tìm cách đưa các doanh nghiệp này lên sàn chứng khoán, thị giá tăng gấp nhiều lần trị giá ban đầu khi họ rót vốn đầu tư. Đó là cách các quỹ mạo hiểm làm giàu mặc dù đa phần các startup nổi tiếng hiện vẫn đang lỗ triền miên.
Tờ New York Times tập trung vào một nhà đầu tư như thế để cho thấy họ đang phá hỏng môi trường kinh doanh bình thường như thế nào - Tập đoàn SoftBank và tỷ phú Masayoshi Son. Vụ việc WeWork vẫn còn nóng nên Thời báo kinh tế Sài Gòn chọn chủ đề này lên trang nhất với dòng tít "Nhà đầu tư đang làm hỏng Startup".
Sau thương vụ đầu tư thành công vào Alibaba cách đây gần 20 năm, Quỹ đầu tư Vision Fund của SoftBank một lần nữa được ca tụng lên mây khi món đầu tư của họ vào Flipkart, một doanh nghiệp thương mại điện tử Ấn Độ vào năm 2017 đã đem lại món lãi đến 1,7 tỷ USD khi Walmart mua lại doanh nghiệp này vào năm 2018. Với 100 tỷ USD trong tay, SoftBank rót tiền vào rất nhiều startup nổi tiếng như Uber, Grab, WeWork, Slack với tham vọng thay đổi cách chúng ta làm việc, đi lại, giải trí.
Tuy nhiên, theo New York Times, Phố Wall dường như đã tỉnh ngộ, không còn đeo đuổi rót tiền vào các chiếc thùng không đáy này nữa. Giá cổ phiếu của Uber, Slack, lao dốc không phanh sau IPO. "Tùy tiện định giá" hay "Định giá ăn cướp" là cách phố Wall nói về những trường hợp này. Điều đáng buồn là mô hình này đang ngày càng phổ biến.
Mô hình của Softbank là tận dụng thị trường vốn tư nhân như một cách để giết chết cạnh tranh bằng núi tiền mặt. Ví dụ, sẽ có nhiều vòng đầu tư vào WeWork và sau mỗi vòng, Softbank sẽ mua nhiều cổ phiếu công ty này hơn ở mức giá trị cao hơn. Cứ như vậy, WeWork sẽ được định giá cao hơn, đến một mức không tưởng là 47 tỷ USD, bởi Son nói rằng công ty này giá trị hơn chứ không dựa trên một cơ sở thực tế nào cả. Đến trước khi IPO, giá cổ phiếu công ty hoàn toàn bị tùy tiện định giá. Sau đó, WeWork sẽ sử dụng lượng tiền mặt có được từ Softbank để giảm giá dịch vụ kịch sàn so với đối thủ cạnh tranh, hi vọng sẽ có lãi khi có vị thế mạnh trên thị trường, lược dịch từ Business Insider.
Vậy làm thế nào để Softbank huy động được nhiều tiền đến thế mà thổi giá? Dòng lưu ý cuối trong trang 16 bản kế hoạch kinh doanh của Softbank đã hé lộ một phần lý do. Vision Fund đã huy động được cả trăm tỷ USD từ các nhà đầu tư vì lời hứa trả cổ tức hấp dẫn từ 7 đến 40% mỗi năm.
Vision Fund chỉ ra cách để trả cổ tức cam kết bằng cách lấy từ tiền huy động được từ vòng gọi vốn sau để trả cho nhà đầu tư vòng trước. Một số chuyên gia nhận định, nếu việc này lặp lại liên tục thì không chỉ công ty bị "định giá ăn cướp" mà mô hình huy động vốn có thể tạo ra một Ponzi trong giới công nghệ.
Khủng hoảng của WeWork đã khiến giới đầu tư công nghệ toàn cầu bừng tỉnh. Washington Post gọi Thung lũng Silicon đã nhận ra mình đang sa đà vào cơn say với cái mác công nghệ. Vào chính lúc IPO, vai trò của công quyền sẽ chứng minh bản chất, với vụ WeWork, Uỷ ban Chứng khoán Mỹ đã ngăn chặn độc quyền và chống gian lận đã làm việc có hiệu quả. Dẫu vậy, chính phủ Mỹ vẫn cần phải đưa ra nhiều điều luật thắt chặt hơn để ngăn chặn hành vi "định giá ăn cướp" và quản lý thị trường tài chính một cách hiệu quả.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!