Chính phủ vừa duyệt Đề án "Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030". Mục tiêu chung của đề án là hình thành 1 triệu ha vùng chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tổ chức lại hệ thống sản xuất theo chuỗi giá trị, phát triển bền vững của ngành lúa gạo, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm phát thải khí nhà kính.
Trong thời gian xây dựng đề án để trình Chính phủ phê duyệt, nhiều địa phương, doanh nghiệp, bà con nông dân tại Đồng bằng sông Cửu Long rất hưởng ứng, mong chờ đề án nhanh chóng đi vào thực tế.
Là tỉnh có diện tích trồng lúa lớn nhất cả nước, mỗi năm sản lượng lúa của tỉnh Kiên Giang đạt tới 4,3 triệu tấn, theo đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kiên Giang, tỉnh thực hiện đưa 60.000 ha vào sản xuất ngay từ năm 2024.
"Kiên Giang đã rà soát quy hoạch hết sức cụ thể các vùng, định hướng các hợp tác xã, các khu vực, doanh nghiệp sẽ cùng đồng hành với Kiên Giang tham gia triển khai theo đúng mục tiêu, đề án đã đề ra", ông Lê Hữu Toàn, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kiên Giang, cho biết.
Đề án dự kiến được triển khai tại 12 tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long với tổng diện tích khoảng 1 triệu ha đến năm 2030. (Ảnh minh họa - Ảnh: NLĐ)
Trong đề án đặt ra mục tiêu khá chi tiết, đến năm 2030 giá trị gia tăng trong chuỗi lúa gạo tăng 40%, trong đó tỷ suất lợi nhuận người trồng lúa đạt trên 50%, 1 triệu hộ trồng lúa sẽ được đào tạo và áp dụng canh tác bền vững.
"Nếu làm được dự án này thì lúa gạo mình mới có giá trị. Mình bán trước mắt thì tất nhiên doanh nghiệp sẽ mua hỗ trợ cho người nông dân với giá cao lên", ông Trịnh Công Minh, Huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang, cho hay.
Đề án dự kiến được triển khai tại 12 tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long với tổng diện tích khoảng 1 triệu ha đến năm 2030, được chia làm 2 giai đoạn. Giai đoạn 1 từ năm 2024 - năm 2025 củng cố 180.000 ha của dự án chuyển đổi nông nghiệp bền vững VnSAT. Còn giai đoạn 2 từ năm 2026 đến năm 2030 mở rộng ra trên 820.000 ha.
1 triệu ha lúa gắn với phát triển bền vững
Quy mô hộ trồng lúa nhỏ, manh mún, liên kết hợp tác chưa phổ biến, đặc biệt diện tích áp dụng canh tác bền vững còn hạn chế. Đây là thực tế đang diễn ra nhiều năm nay trong ngành lúa gạo. Liệu đề án phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chuyên canh chất lượng cao và phát thải thấp, khi được thực hiện có giải quyết dứt điểm những tồn tại trên hay không?
Theo chia sẻ của Công ty CP Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An, ngay sau khi đề án được phê duyệt, họ sẽ triển khai 6.000 ha lúa chất lượng cao giảm phát thải thấp tại tứ giác Long Xuyên. Điều này đồng nghĩa với việc phải liên kết được với hàng nghìn hộ nông dân trồng lúa.
"Trong đề án, tiêu chí liên kết giữa sản xuất với thị trường là tiêu chí bắt buộc trong đề án. Chính tiêu chí này làm cho ngành gạo của chúng ta phát triển bền vững hơn, tức là lợi thế của người trồng lúa và người tiêu thụ - nông dân và doanh nghiệp đều được hưởng", ông Phạm Thái Bình, Tổng Giám đốc Công ty CP Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An, nhận định.
Còn Tập đoàn Lộc Trời đã thực hành trồng lúa bền vững phát thải thấp từ nhiều năm nay, được thế giới công nhận, nhưng để mở rộng mô hình lên quy mô lớn, để đong đếm cụ thể lượng phát thải, họ kỳ vọng đề án mới này tại Đồng bằng sông Cửu Long sẽ giúp họ triển khai trên quy mô lớn.
"Với một diện tích lớn tương đương 1 triệu ha, nghĩa là chúng ta sản xuất một năm tương đương khoảng 9 triệu tấn gạo xuất khẩu. Đây là nguồn lực rất lớn cho Việt Nam trong việc tạo ra một lượng gạo xuất khẩu ổn định, có giá thành ổn định, chất lượng ổn định và phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế", ông Nguyễn Như Thuận, Tổng Giám đốc Tập đoàn Lộc Trời, cho biết.
Đề án cũng được ngành nông nghiệp kỳ vọng sẽ là bước đi đột phá trong việc tổ chức lại sản xuất lúa gạo, nâng cao giá trị trong toàn chuỗi, phát triển ngày càng bền vững, ứng phó với những diễn biến của thời tiết và thị trường.
"3 diễn biến lớn: biến đổi khí hậu, biến động thị trường, xu thế tiêu dùng biến chuyển. Ngày nay người ta không ăn nhiều, ăn có chọn lọc..., tạo ra hạt lúa có đánh đổi điều gì đó hay không, sức khỏe cộng đồng, môi trường, hệ sinh thái, tác nhân gây biến đổi khí hậu hay không", Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan cho hay.
Giảm 10% lượng phát thải khí nhà kính từ hoạt động sản xuất lúa, đây là một chỉ tiêu quan trọng của đề án góp phần bảo vệ môi trường và đóng góp chung vào mục tiêu giảm phát thải của toàn ngành nông nghiệp.
Tổng nguồn vốn dự kiến cho đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp là 650 triệu USD, trong đó nguồn vốn vay của Ngân hàng Thế giới chiếm 61,5%, nguồn vốn ngân sách nhà nước chiếm 21,5%, số còn là nguồn tín dụng và một số nguồn viện trợ không hoàn lại của một số tổ chức quốc tế.
Có thể nói, ngay từ khi xây dựng đề án này, vai trò của Ngân hàng Thế giới và các tổ chức quốc tế khá rõ nét và họ luôn cam kết để hiện thực hóa đề án trên, để gạo Việt Nam sớm có nhãn phát thải thấp.
"Chúng tôi đang hỗ trợ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường để thực hiện kế hoạch tăng cường năng lực vận hành hệ thống trao đổi, buôn bán carbon, tăng cường thể chế ban hành những luật lệ phù hợp. Sau đó, chúng ta quản lý được các rủi ro để chúng ta không bán mà bán tín chỉ carbon không bị ảnh hưởng các chỉ tiêu về NDC của quốc gia và phát triển những cơ chế, chính sách phù hợp để chia sẻ lợi nhuận cho nông dân, doanh nghiệp tham gia vào trong đề án này", ông Cao Thăng Bình, chuyên gia cao cấp, Ngân hàng Thế giới, cho biết.
Để thực hiện được mục tiêu phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh, ngoài sự vào cuộc của các doanh nghiệp, người nông dân, sự ủng hộ của các tổ chức quốc tế, đòi hỏi sự vào cuộc của các cấp, các ngành, nhất là vai trò của chính quyền địa phương trong việc định hướng quy hoạch xây dựng vùng nguyên liệu chất lượng cao, hỗ trợ về cơ chế, chính sách để khuyến khích nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp tham gia vào vùng nguyên liệu.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!