“Mắt thần” liên ngành ra quân: Siết chặt buôn lậu, hàng giả từ gốc

Kỷ luật mới trong kiểm tra: Từ khâu lập kế hoạch đến "xuống thực địa"

Việc Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia thành lập và củng cố các đoàn kiểm tra liên ngành trong năm 2025 đặt ra tín hiệu mạnh mẽ về quyết tâm "không vùng cấm, không ngoại lệ" trong chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Cơ quan quản lý và chuyên gia chuyên môn đều đánh giá đây là bước đi then chốt để bảo vệ doanh nghiệp chân chính và thị trường lành mạnh.

Theo chỉ đạo của Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, các bộ, ngành và địa phương phải kiện toàn, thành lập các đoàn kiểm tra liên ngành chuyên đề để giám sát chặt chẽ tình hình buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại trong năm 2025. Việc này được cụ thể hóa mạnh mẽ tại nhiều địa phương, điển hình như tại tỉnh Sơn La, bốn đoàn kiểm tra liên ngành đã được thành lập từ cuối tháng 5 đến giữa tháng 6, phân công rõ từng tuyến trọng điểm và tăng cường cơ chế tiếp nhận phản ánh của người dân để phát hiện sớm sai phạm.

Trên bình diện quốc gia, Quy chế hoạt động của các đoàn kiểm tra liên ngành đã xác định rõ nhiệm vụ trọng tâm gồm “kiểm tra, đôn đốc Ban Chỉ đạo 389 các cấp, xử lý vụ việc phức tạp, tổng hợp đánh giá tình hình và kiến nghị giải pháp khắc phục tận gốc”.

Theo đại diện Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, các đoàn kiểm tra liên ngành hiện nay không chỉ làm nhiệm vụ hậu kiểm truyền thống, mà còn đóng vai trò như “mắt thần” giám sát, cảnh báo sớm những điểm nóng về buôn lậu, gian lận thương mại. Công tác kiểm tra được định hướng tiến hành thực chất, tránh chồng chéo, hình thức, đồng thời ứng dụng mạnh mẽ dữ liệu và đánh giá rủi ro thực tế nhằm nâng cao hiệu quả.

Khẳng định tính thực tiễn của chiến dịch này, các chuyên gia trong lĩnh vực phòng chống gian lận thương mại cho rằng, việc lập đoàn kiểm tra liên ngành không chỉ mang tính hình thức, mà là yêu cầu xuất phát từ thực tiễn “xuống địa bàn”, nắm chắc tuyến vận chuyển, kho hàng và hệ thống bán lẻ – nơi dễ phát sinh hàng lậu, hàng giả. Để đạt hiệu quả cao nhất, các chuyên gia cũng đề xuất cần trang bị hệ thống dữ liệu và thông tin thị trường, kết nối với nền tảng truy xuất nguồn gốc quốc gia, thay vì chỉ dựa vào hình thức tuần tra truyền thống.

Địa bàn trọng điểm và những "điểm nóng" bị nhắm tới

Theo báo cáo mới nhất, các đoàn kiểm tra liên ngành sẽ tập trung vào những mặt hàng có nguy cơ cao như thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, linh kiện điện tử và hàng tiêu dùng nhanh – đặc biệt tại các địa bàn biên giới, cửa khẩu, kho bãi lớn và sàn thương mại điện tử.

Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 Bộ Công Thương, trong 9 tháng đầu năm 2025, lực lượng quản lý thị trường cả nước đã kiểm tra 17.746 vụ và xử lý 15.544 vụ vi phạm; tổng số tiền xử phạt hành chính đạt khoảng 402 tỷ đồng, trị giá hàng hóa vi phạm gần 211 tỷ đồng. Tại Hà Nội, từ đầu năm đến nay, lực lượng Quản lý thị trường Hà Nội đã kiểm tra, xử lý 4.263 vụ việc, chuyển cơ quan điều tra 78 vụ, thu nộp ngân sách Nhà nước 90,57 tỷ đồng, đạt 125,71% chỉ tiêu cả năm. Riêng trong tháng 10, lực lượng đã xử lý 723 vụ, chuyển điều tra 21 vụ, thu nộp ngân sách 12,6 tỷ đồng.

Hà Nội mới thành lập hai đoàn kiểm tra liên ngành chống buôn lậu, hàng giả dịp cuối năm. Các đoàn có nhiệm vụ kiểm tra, kiểm soát tại 126 phường, xã, thị trấn trên toàn Thành phố trong thời gian từ 15/10 - 15/12/2025, bằng hình thức kiểm tra đột xuất, nhằm phát hiện, xử lý kịp thời các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, hàng kém chất lượng.

Có thể thấy, việc tăng cường kiểm tra liên ngành mang lại hai chiều tác động rõ rệt. Về mặt thách thức, doanh nghiệp chân chính có thể chịu áp lực kiểm tra chéo nếu hệ thống chứng từ, truy xuất nguồn gốc chưa được chuẩn hóa, bởi các đoàn kiểm tra nay sẽ bóc tách toàn chuỗi – từ nhập hàng, lưu kho đến phân phối, buộc doanh nghiệp phải nâng cấp quản trị.

Ngược lại, đây là cơ hội lớn. Khi môi trường kinh doanh sạch hơn, hàng giả bị đẩy lùi, doanh nghiệp có thương hiệu được hưởng lợi từ niềm tin thị trường, khả năng xuất khẩu và lợi thế cạnh tranh bền vững. Chuyên gia kinh tế - thị trường Trần Mạnh Hùng nhận định, khi hàng giả bị siết, đó là cú hích buộc doanh nghiệp nâng cấp quản lý, đầu tư truy xuất, chứng nhận nguồn gốc. Đó là cơ hội để hàng Việt lấy lại uy tín ngay tại sân nhà. 

Ở một diễn biến khác, trao đổi với phóng viên xung quanh câu chuyện này tại Hội chợ Mùa Thu năm 2025, đại diện một doanh nghiệp sản xuất thực phẩm đặc sản miền Trung cũng chia sẻ rằng họ đã chủ động chuẩn hóa bao bì, in mã QR, chứng nhận an toàn thực phẩm, vì biết rằng lực lượng kiểm tra giờ đã mạnh hơn và khách hàng cũng yêu cầu minh bạch hơn.

Để các đoàn kiểm tra liên ngành hoạt động hiệu quả và đạt hiệu quả thực chất, các chuyên gia và cơ quan quản lý kiến nghị cần xây dựng cơ sở dữ liệu liên thông dùng chung giữa lực lượng quản lý thị trường, Hải quan và Công an, giúp truy vết nhanh và phân loại vụ việc nghiêm trọng. Song song đó, việc đào tạo, số hóa nghiệp vụ kiểm tra là rất cần thiết, bao gồm ứng dụng công nghệ giám sát, camera thông minh, phân tích dữ liệu lớn (Big Data) và bản đồ số để dự báo địa bàn và nhóm hàng trọng điểm.

Về mặt pháp lý, cần sửa đổi, hoàn thiện văn bản pháp luật để xử lý nghiêm các hành vi bao che, tiếp tay buôn lậu – theo tinh thần chỉ đạo "không có ngoại lệ", tăng tính răn đe. Đặc biệt, cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp chân chính xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc, chỉ dẫn địa lý, để họ hưởng lợi tối đa từ thị trường minh bạch. Cuối cùng, việc đẩy mạnh truyền thông và vận động cộng đồng là giải pháp không thể thiếu, khuyến khích người dân, hiệp hội và tiểu thương tham gia tố giác, tạo mạng lưới giám sát xã hội song hành với lực lượng chức năng.

Việc thành lập và củng cố các đội kiểm tra liên ngành là một bước thay đổi lớn, tạo ra bộ khung vững chắc để đấu tranh chống buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại. Các địa phương lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Lạng Sơn, Quảng Ninh đang đẩy mạnh xử lý các hành vi vi phạm. Nhờ đó, doanh nghiệp làm ăn chân chính sẽ có môi trường kinh doanh trong sạch hơn; người tiêu dùng được bảo vệ với sản phẩm an toàn hơn; và cơ quan quản lý nhà nước sẽ có thêm dữ liệu, phương pháp làm việc hiện đại hơn.

Chặn buôn lậu, hàng giả không chỉ là chuyện pháp lý – đó là chuyện giữ uy tín quốc gia, giữ niềm tin người tiêu dùng và bảo vệ doanh nghiệp chân chính. Hiệu quả thực tế thời gian tới sẽ được đo bằng khả năng giảm điểm nóng, giảm vụ hàng giả tung ra thị trường và tăng tỷ lệ xử lý nghiêm minh. Khi đó, đoàn kiểm tra liên ngành sẽ thực sự trở thành "mắt thần" bảo vệ thị trường Việt Nam – minh bạch, công bằng và phát triển bền vững./.