Qua hơn hai ngày họp, các quan chức cao cấp ASEAN và đối tác đã cơ bản hoàn tất chương trình hoạt động, nghị sự, các văn kiện quan trọng để trình các Bộ trưởng thông qua dịp này.
Quyết tâm thành lập cộng đồng ASEAN vào đúng thời hạn cuối năm 2015 là một vấn đề đáng chú ý trong các cuộc thảo luận của các quan chức cao cấp ASEAN (SOM ASEAN).
ASEAN và các nước đối tác cùng chia sẻ việc làm sao để phát huy mạnh mẽ nhất vai trò chủ động và trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực mới đang định hình, xây dựng một chiến lược giúp ASEAN thích ứng tốt hơn với môi trường chiến lược mới, tăng cường tiếng nói và trách nhiệm chung của ASEAN đối với những vấn đề thuộc lợi ích chiến lược của khu vực.
Theo Thứ trưởng Ngoại giao Phạm Quang Vinh, Trưởng SOM ASEAN của Việt Nam, các nước đối tác rất coi trọng hợp tác với ASEAN và ASEAN cũng coi trọng việc mở rộng hợp tác với các đối tác.
Thứ trưởng Ngoại giao Phạm Quang Vinh, Trưởng SOM ASEAN của Việt Nam cho biết: “Trong quan hệ với các nước lớn, ASEAN hoan nghênh đóng góp tích cực của các nước lớn trong việc đảm bảo hòa bình, ổn định và tăng cường hợp tác phát triển ở khu vực, nhưng đồng thời ASEAN phải có tiếng nói, dựa trên nguyên tắc của ASEAN, dựa trên các lợi ích của ASEAN để có thể không bị chi phối bởi các nước lớn, thể hiện được vai trò của mình dựa trên các nguyên tắc này. Đây là những việc mà ASEAN phải làm”.
Bên cạnh các vấn đề đó, việc bảo đảm an ninh, an toàn, hàng hải ở Biển Đông cũng là vấn đề rất được quan tâm. ASEAN chia sẻ quan điểm với các đối tác rằng, những diễn biến gần đây trên Biển Đông như việc Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan trên vùng thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam gây sự quan ngại và ảnh hưởng trực tiếp đối với hòa bình an ninh, an toàn, hàng hải ở khu vực.
Trong quá trình chuẩn bị ở cấp quan chức cao cấp, ASEAN cho rằng cần phải khẳng định lại mạnh mẽ các quan ngại cũng như các biện pháp mà tuyên bố ngày 10/5/2014 của các Bộ trưởng Ngoại giao đã đưa ra, đồng thời yêu cầu phải tuân thủ luật pháp quốc tế, Công ước Luật Biển, thực hiện tuyên bố về cách ứng xử của các bên trên Biển Đông DOC, không làm phức tạp thêm tình hình, không sử dụng vũ lực và phải thực hiện kiềm chế.
Cũng theo Thứ trưởng Ngoại giao Phạm Quang Vinh, các nước ASEAN đã kiến nghị trong quá trình thực hiện tuyên bố về cách ứng xử của các bên trên Biển Đông DOC, đồng thời tiến tới Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông COC thì phải có các biện pháp trung gian có thể làm được ngay, chẳng hạn như thiết lập đường dây nóng để cảnh báo về các sự cố, các rủi ro có thể có về an ninh an toàn hàng hải trên Biển Đông.
Với những nội dung được đề cập trong hội nghị các quan chức cao cấp ASEAN lần này, có thể dự đoán tình hình Biển Đông sẽ tiếp tục là chủ đề được chú ý quan tâm trong các cuộc đối thoại giữa ASEAN và các đối tác. ASEAN tiếp tục kêu gọi hành động để giảm căng thẳng trên Biển Đông, bên cạnh đó, thể hiện quyết tâm củng cố sự đoàn kết và vai trò trung tâm của một tổ chức khu vực đang hoạt động hiệu quả.