Những nội dung trực tuyến tiêu cực, qua tay các chính trị gia có lượng lớn người theo dõi có thể để lại những hậu quả nghiêm trọng, thậm chí là thương vong. Vào ngày 6 tháng 1 năm 2020, Tổng thống Donald Trump đã đăng trên twitter của mình những dòng trạng thái tiêu cực về gian lận bầu cử. Động thái này dường như tạo động lực thúc đẩy cuộc biểu tình bạo loạn tại Điện Capital của những người ủng hộ ông.
Mặc dù bài phát biểu trực tiếp trước đó của ông Trump mới được coi là nguyên nhân chính kích động bạo loạn, nhưng những phát ngôn của ông trên mạng xã hội cũng khó tránh khỏi việc bị truy tố trách nhiệm, như: "đừng chịu đựng nữa", "hãy mạnh mẽ lên"…
Nhóm người ủng hộ ông Trump tấn công Điện Capital (Nguồn: AP)
Vào ngày cuộc bạo loạn diễn ra, xuất hiện một dòng tweet "chê trách" Phó Tổng thống Mike Pence "không đủ can đảm để làm những gì lẽ ra phải làm", theo sau là một loạt lời kêu gọi biểu tình của những người ủng hộ ông Trump trên nền tảng mạng xã hội Gab. Gab và rất nhiều những trang mạng khác đã gián tiếp tập hợp đám đông quá khích và lôi kéo họ hành động sau lời kêu gọi của Tổng thống Donald Trump.
Việc lạm dụng mạng xã hội, giờ đây, đã không còn chỉ giới hạn trong nhóm các tổ chức khủng bố như tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS). Các nền tảng mạng xã hội được sử dụng theo nhiều cách khác nhau, từ trực tiếp kêu gọi bạo động đến ngấm ngầm kích động sự thù địch.
ÔNG TRUMP KHÔNG PHẢI NGƯỜI DUY NHẤT
Ông Trump không phải người duy nhất lạm dụng mạng xã hội. Năm 2020, trong bối cảnh căng thẳng tôn giáo và bạo động leo thang, một số chính trị gia Đảng Bharatiya Janata (BJP) của Ấn Độ đã đăng tải những nội dung mang tính kích động trên mạng xã hội Facebook.
Chỉ một số bài đăng được gỡ xuống sau khi tờ Wall Street Journal lên tiếng. Bộ phận kiểm duyệt của Facebook không hề có động thái nào trước tuyên bố của một số chính trị gia Ấn Độ, rằng người Hồi giáo cố tình làm lây lan virus SARS-CoV-2. Bạo loạn gây chết người đã xảy ra sau khi video đe doạ bạo lực của cựu nghị sĩ BJP Kapil Mishra được đăng tải. Video này sau đó đã được Facebook gỡ bỏ.
CÁC NỀN TẢNG MẠNG XÃ HỘI "TIỀN THOÁI LƯỠNG NAN"
Việc truyền thông qua mạng xã hội không phải là mới, nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ và rủi ro bởi phạm vi tiếp cận rộng rãi, đặc biệt trên các nền tảng phổ biến như Facebook hay Twitter.
Hầu hết các nền tảng truyền thông, mặc dù được yêu cầu phải đáp ứng các tiêu chuẩn xã hội tối thiểu, nhưng lại không được kiểm duyệt nội dung chặt chẽ. Điều này khiến thông tin bị khuếch đại và chính thống hoá những tin đồn ngoài lề. Các chính trị gia sở hữu lượng lớn người theo dõi như ông Trump có thể truyền tải thông điệp trực tiếp tới những người sử dụng các nền tảng mạng xã hội. Và nếu họ tiếp xúc quá nhiều lần với những thông tin sai lệch, tin đồn sẽ dần trở nên chính thống.
Twitter khoá tài khoản của Tổng thống Donald Trump (Nguồn: AFP)
Các công ty truyền thông mạng xã hội vấp phải một số khó khăn khi kiểm duyệt nội dung, đặc biệt đối với trường hợp của ông Trump và một số thành viên đảng BJP (Ấn Độ) . Bởi thực tế, họ khó có quyền quyết định ai được phép truy cập vào nền tảng.
Tuy nhiên, các phương tiện truyền thông vẫn đang dần lấy lại sự cân bằng. Việc Twitter và Facebook tuyên bố khóa tài khoản của ông Trump là minh chứng rõ ràng nhất. Tuy nhiên, khả năng các nền tảng này bị ông Trump "trả đũa" đã đặt ra câu hỏi, rằng các công ty này có thể, hoặc nên làm gì đối với các chính trị gia. Phía Twitter sau đó đã mở khóa tài khoản @realDonaldTrump sau khi ông Trump xóa ba tweet được cho là vi phạm quy tắc.
Theo người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova, "quyết định cấm một nguyên thủ quốc gia như ông Trump có thể được so sánh với một vụ nổ hạt nhân trong không gian mạng". Tuyên bố "khóa vĩnh viễn tài khoản của Tổng thống Donald Trump khiến hai gã khổng lồ công nghệ Facebook và Twitter bốc hơi 51,2 tỷ USD giá trị vốn hóa thị trường chỉ sau 2 phiên giao dịch. Trong đó, Facebook ghi nhận mức thiệt hại nhiều hơn cả với 47,6 tỷ USD bị thổi bay. Twitter cũng trong tình cảnh tương tự khi giá cổ phiếu của công ty này lao dốc, kéo theo 3,5 tỷ USD giá trị vốn hoá sụt giảm.
Facebook tổn thất nặng nề sau khi khoá tài khoản ông Trump (Nguồn: Reuters)
Việc bất chấp hoặc hành động chống lại chính phủ có thể làm tổn hại đến lợi ích thương mại của các nền tảng mạng xã hội, vì để tiếp cận các thị trường, các công ty truyền thông cần sự chấp thuận và cấp phép của giới chức. Vì vậy, các công ty này cần điều chỉnh công cụ xử lý nội dung liên quan đến bối cảnh xã hội, văn hóa và chính trị; chọn lọc thông tin, chặn hoặc hạn chế truy cập đối với một số nội dung nhất định.
Tuy nhiên, giới hạn quá mức cũng có thể để lại hậu quả. Hạn chế nội dung, đặc biệt là những thông tin liên quan đến chính phủ, là trái với các nguyên tắc cơ bản của các công ty công nghệ có trụ sở tại Mỹ. Nhiều công ty cam kết tự do ngôn luận cho tất cả người dùng và không có nghĩa vụ "phân xử" nội dung phù hợp hay không phù hợp. Điều này khiến nhiều công ty rơi vào cảnh "tiến thoái lưỡng nan", nhất là trong trường hợp của ông Trump. Cách duy nhất là chuẩn bị tinh thần cho những hệ luỵ mà sức mạnh truyền thông mang lại và ngăn chặn sự căng thẳng leo thang trong mọi cuộc khủng hoảng.
Dòng tweet của ông Trump từng bị Twitter dán nhãn cảnh báo (Nguồn: Reuters)
Các nền tảng có nhiều công cụ để hạn chế sự lan truyền của các nội dung tiêu cực, ví dụ như áp dụng nhãn cảnh báo trên các bài đăng gây tranh cãi để người dùng đặt câu hỏi về tính xác thực của thông tin. Ví dụ, Twitter đã sử dụng nhãn cảnh báo đối với dòng tweet của Tổng thống Donald Trump trong cuộc biểu tình Black Lives Matter hồi năm ngoái.
Hiện tại, Facebook đã hạ hạng các bài đăng chứa các thông tin sai lệch. Phía Twitter cũng tuyên bố xóa các chủ đề thịnh hành nếu chúng gây hiểu lầm. Các bài đăng sẽ được đặt ở "trạng thái hạn chế" khiến người dùng đôi khi không thể nhận xét, chia sẻ, chuyển tiếp hay kiếm tiền nhờ quảng cáo. Các công ty thậm chí có thể giới hạn các bài đăng có chứa từ khóa nhất định.
Hạn chế nội dung trên mạng xã hội tất nhiên vẫn tồn tại nhiều rủi ro, tuy nhiên, những rủi ro này sẽ không thể bằng những tổn thất về sau, nếu các nền tảng mạng xã hội không hành động.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!