Những người di cư bất chấp nguy hiểm vượt qua hàng rào thép gai để vượt biên trái phép vào Mỹ (Ảnh: AFP/Getty Images)
Tại biên giới Mỹ - Mexico, không khó để nhìn thấy những người đang tuyệt vọng trên hành trình chạm đến đất Mỹ trước khi Tổng thống đắc cử Donald Trump thực hiện các kế hoạch về nhập cư, vốn là ưu tiên hàng đầu như ông đã nhắc nhiều lần trong suốt quá trình tranh cử.
Hai tuần sau chiến thắng của ông Trump trong cuộc bầu cử, dòng người di cư đổ về Mỹ vẫn ở mức thấp, giống như kể từ khi Tổng thống Joe Biden ký một sắc lệnh vào đầu mùa hè nhằm hạn chế đáng kể việc nhập cảnh. Nhưng trong những ngày gần đây, việc Mỹ bắt giữ nhiều người nhóm di cư, có khì lên đến hàng trăm người tại biên giới, chỉ ra một sự thay đổi xu hướng trong những tháng cuối cùng của chính quyền đảng Dân chủ tại Nhà Trắng.
Tại Eagle Pass, Texas, nơi là tâm điểm của cuộc khủng hoảng di cư gần đây, 154 người nhập cư không có giấy tờ đã bị bắt giữ vào ngày 17/11 vừa qua, theo thông tin từ Sở An toàn Công cộng Texas (DPS). Nhóm này bao gồm 20 trẻ vị thành niên không có người đi kèm và 6 người từ Afghanistan.
Ngày 18/11, tại San Miguel, Arizona, lực lượng biên phòng Mỹ tiếp tục bắt giữ hơn 230 người di cư không có giấy tờ. Các quy định hiện hành của Mỹ đã đình chỉ một cách hiệu quả các đơn xin tị nạn và cũng cho phép trả lại ngay lập tức những người di cư bất hợp pháp.
Ông Trump thăm biên giới tại Arizona, tháng 6/2020 (Ảnh: NY Times)
Kịch bản về sự gia tăng đột ngột dòng người di cư trước lễ nhậm chức của ông Trump vào ngày 20/1/2025 đã nằm trong dự đoán của các cơ quan quản lý di trú ngay cả trước cuộc bầu cử. Kênh NBC News đưa tin, một ngày trước cuộc bầu cử, Bộ trưởng An ninh Nội địa Alejandro Mayorkas đã gặp các cố vấn hàng đầu của mình và những người đứng đầu Cơ quan Thực thi Hải quan (CBP) và Di trú (ICE) để thảo luận và chuẩn bị cho những gì có thể xảy ra ở biên giới.
Để ngăn chặn tình trạng di cư, chính phủ Mỹ đã triển khai các biện pháp như mở rộng ứng dụng điện thoại di động CBP One, cho phép người di cư nộp đơn xin tị nạn trực tuyến. Tuy nhiên, dù ứng dụng này được kỳ vọng sẽ giảm thiểu tình trạng ùn tắc tại biên giới, nhiều người vẫn chọn cách tiến gần biên giới hơn để sẵn sàng "hành động" khi có cơ hội. Chính sách này dù hiệu quả trong việc làm giảm số lượng người di cư tại biên giới nhưng vẫn chưa đủ sức giải quyết hoàn toàn cuộc khủng hoảng.
Trong toàn bộ năm tài chính 2024, kéo dài từ tháng 10/2023 đến hết tháng 9/2024, dữ liệu sơ bộ cho thấy Hoa Kỳ đã hoàn thành hơn 700.000 vụ trục xuất, nhiều hơn bất kỳ năm tài chính nào trước đó kể từ năm 2010. Bộ An ninh Nội địa Mỹ (DHS) cũng đã giảm hơn một nửa thời gian cần thiết để trục xuất những cá nhân không có cơ sở pháp lý để ở lại Hoa Kỳ so với mức trung bình lịch sử của mình. Ngoài ra, số lượng người di cư bỏ trốn, gồm cả những cá nhân vượt biên mà không gặp chính quyền, đã giảm khoảng 60% từ năm tài chính 2023 đến năm tài chính 2024.
Những gì đang diễn ra tại biên giới Mỹ - Mexico không chỉ là một cuộc khủng hoảng về di cư, mà còn là bức tranh phản chiếu sự giằng co giữa tuyệt vọng và hy vọng, giữa khát vọng đổi đời và những rào cản chính trị phức tạp.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!