Bất chấp những nghi ngại của báo chí và dư luận Phương Tây về sự phát triển thần tốc loại vaccine ngừa COVID-19 của các nhà khoa học Nga, lô vaccine đầu tiên sẽ được sản xuất và sẵn sàng sử dụng trong 2 tuần tới.
Ngày 11/8, Nga đã trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới cấp phép cho vaccine ngừa COVID-19. Vaccine mới của Nga được đặt tên Sputnik V, là tên của vệ tinh nhân tạo đầu tiên do Liên Xô phóng lên quỹ đạo Mặt Đất vào năm 1957. Sản phẩm này được Trung tâm nghiên cứu quốc gia về dịch tễ và vi sinh vật học mang tên N.F Gamaley phối hợp với Bộ Quốc phòng Nga nghiên cứu phát triển.
Các phương tiện truyền thông quốc tế đã đón nhận việc ra đời của Sputnik V như một thông tin giật gân với sự hoài nghi về tính an toàn của loại vaccine này, coi đó là một "chiêu trò" của người Nga.
Bộ trưởng Y tế Nga Mikhail Murashko khẳng định về quy trình phát triển vaccine Sputnik V
Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Y tế Nga Murashko, những chỉ trích về hiệu quả của loại vaccine COVID -19 mới là vô căn cứ. Ông Murashko nhấn mạnh: "Có lẽ vì cảm thấy được lợi thế cạnh tranh của vaccine của Nga mà các đồng nghiệp nước ngoài đang có những ý kiến mà theo chúng tôi hoàn toàn không có cơ sở. Nhiều quốc gia đã áp dụng nhiều biện pháp tăng tốc khác nhau để nghiên cứu. Trong trường hợp vaccine của Nga, chúng tôi đã có các nghiên cứu và dữ liệu lâm sàng".
Lý do của những hoài nghi
Các nhà khoa học nước ngoài cho rằng, vaccine COVID-19 của Nga đã không trải qua giai đoạn thứ 3 là giai đoạn thử nghiệm lâm sàng cuối cùng và quan trọng nhất ở quy mô lớn từ hàng chục nghìn người trở lên.
Vaccine Sputnik V của Nga dựa trên nền tảng công nghệ điều chế các loại vaccine tương tự từ 25 năm qua tại Nga
Bản thân vaccine, không quá khó về mặt kỹ thuật để phát triển nó - hiện có khoảng 200 loại vaccine COVID-19 đang được phát triển trên thế giới. Về độ an toàn và hiệu quả của vaccine chỉ có thể xác định trong giai đoạn cuối của các thử nghiệm lâm sàng, và đến được giai đoạn này thì chỉ có một vài quốc gia. Ví dụ như ở Mỹ, giai đoạn 3 thử nghiệm lâm sàng mới chỉ bắt đầu cuối tháng 7 với sự tham gia của khoảng 30 ngàn tình nguyện viên.
Cuối tháng 7 vừa qua, Bộ Y tế Nga tuyên bố, việc thử nghiệm giai đoạn 3 sẽ được tiến hành song song với việc sản xuất hàng loạt vaccine Sputnik V.
Bên cạnh đó, ông Kirill Dmitriev, Tổng Giám đốc Quỹ Đầu tư trực tiếp của Nga (RDIF) cho biết, việc thử nghiệm còn sẽ được tiến hành ở các quốc gia khác như Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất. Brazil cũng đã liên hệ với Nga để nhận vaccine thử nghiệm. Việc tiêm thử nghiệm sẽ bắt đầu vào tuần tới.
Việc thử nghiệm đại trà sẽ diễn ra song song với việc sản xuất hàng loạt vaccine Sputnik V
Việc cho sản xuất hàng loạt vaccine Sputnik V mà chưa qua giai đoạn 3 đã làm cho giới khoa học Phương Tây quan ngại. Theo họ, còn quá sớm để nói về hiệu quả của vaccine một khi nó chưa trải qua tất cả các thử nghiệm cần thiết và bởi vậy, hiện vaccine COVID-19 của Nga chỉ đáng gọi là "thử nghiệm". Sự hoài nghi còn được thêm vào bởi trên thực tế không có nhiều thông tin công khai về chi tiết công trình nghiên cứu vaccine ngừa COVID-19 của Nga trên mạng internet làm cho các nhà khoa học nước ngoài không thể tìm kiếm các thông tin bổ sung về nó.
Giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia Mỹ Anthony Fauci nghi ngờ việc người Nga có thể thực sự chứng minh một cách thuyết phục tính an toàn và hiệu quả của vaccine.
Các nhà khoa học khác thì cho rằng, việc giành được sự chấp thuận nhanh chóng sẽ không khiến Nga trở thành quốc gia dẫn đầu trong cuộc đua nhưng nó có thể khiến người dân gặp nguy hiểm và làm suy giảm niềm tin vào công tác tiêm chủng.
Vaccine Sputnik V của Nga được phát triển nhanh như thế nào?
Vaccine Sputnik V được phát triển dựa trên cơ sở sử dụng hai chủng virus Adeno thường gây cảm cúm ở người. Hai chủng virus này được biến đổi gene và mang theo gene protein gai của virus SARS-CoV-2 gây ra đại dịch COVID-19, nhằm giúp cơ thể con người nhận ra mối đe dọa từ virus SARS-CoV-2 và sản sinh ra kháng thể. Phương pháp phát triển vaccine của Nga tương tự với cách đang được các nhà khoa học từ Đại học Oxford và công ty dược phẩm AstraZeneca của Anh thực hiện.
Tổng cộng có tất cả 38 người đã tham gia thử nghiệm trong đó có cả các quan chức cao cấp, nhân viên của Trung tâm nghiên cứu quốc gia mang tên N.F Gamaley và con gái Tổng thống Nga Vladimir Putin.
Trong Bản Chứng nhận đăng ký vaccine Sputnik V của Nga nêu rõ, trong cơ thể của cả 38 đối tượng trên đã phát triển với số lượng lớn kháng thể vô hiệu hóa SARS-CoV-2. Hãng thông tấn Tass dẫn lời Bộ trưởng Y tế Nga ông Mikhail Murashko khẳng định quá trình thử nghiệm lâm sàng vaccine Sputnik V đã hoàn tất và thành công một cách mỹ mãn trong tháng 6 và tháng 7 vừa qua.
Cuộc đua phát triển vaccine - cuộc đua chính trị
Đánh giá về hồ sơ đăng ký vaccine phòng COVID-19 đầu tiên trên thế giới, giới truyền thông phương Tây nhấn mạnh rằng, việc trở thành "người đầu tiên" về đích trong cuộc đua này là vô cùng quan trọng đối với nước Nga và cá nhân ông Vladimir Putin.
Cuộc đua phát triển vaccine COVID-19 đang ở giai đoạn gay cấn nhất
Trong khi đó tại Mỹ, Tổng thống Donald Trump tuyên bố với người Mỹ là sẽ tạo ra một loại vaccine vào đúng thời điểm khi cuộc bầu cử tổng thống Mỹ bắt đầu khởi động. Tuy nhiên, các chuyên gia y tế Mỹ cho rằng điều này là không thể.
Không còn nhiều thời gian
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết, 25 loại vaccine COVID-19 hiện đang được thử nghiệm, và 100 loại khác đang chuẩn bị được thử nghiệm. Dự kiến đến cuối năm nay các loại vaccine đó mới trải qua hết các giai đoạn thử nghiệm lâm sàng.
Trong khi đó, làn sóng COVID-19 lần thứ hai đã và đang hiện hữu và chính phủ các nước đang lại phải đối mặt với những vấn đề: hoặc là bóp chết nền kinh tế bằng cách đóng cửa các doanh nghiệp hay mất đi sinh mạng hàng nghìn công dân vì COVID-19 ?
Dư luận Nga cho rằng, việc nhanh chóng tạo ra một loại vaccine mới không phải vì tham vọng chính trị của giới chức Nga, mà bởi vì họ không muốn phải đứng trước sự lựa chọn khủng khiếp trên. Cũng như cách đây hơn 60 năm, không ai tin vào vệ tinh đầu tiên của Liên Xô nhưng nó đã bay vào không gian. Đối với những người thực sự nghi ngờ, có một lối thoát dễ nhất. Đó là chờ đợi!
Phóng viên Duy Nghĩa - cựu phóng viên thường trú Đài THVN tại Liên bang Nga, có hơn 10 năm làm việc tại nước Nga
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!