Đối thoại Shangri-La lần thứ 14 ở Singapore đang là sự kiện được quan tâm trong những gần đây. Bộ trưởng Quốc phòng, quan chức quân sự cấp cao của các nước trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương đã nhóm họp, cùng trao đổi thẳng thắn về những vấn đề thời sự quan trọng nhất liên quan tới an ninh khu vực.
Năm nay, chủ đề được đề cập thẳng thắn nhất là thách thức an ninh khu vực châu Á–Thái Bình Dương và việc làm thế nào để ngăn chặn nguy cơ leo thang xung đột. Vấn đề vai trò của Trung Quốc trong việc ổn định, duy trì an ninh Thái Bình Dương, đặc biệt là an ninh tại Biển Đông cũng được hầu hết các bài tham luận đề cập. Hội nghị lần này diễn ra trong bối cảnh đáng chú ý trên Biển Đông. Trung Quốc đẩy mạnh cải tạo để xây dựng đảo nhân tạo tại khu vực Biển Đông, bất chấp sự phản đối của các nước.
Đồng thời, Trung Quốc còn cảnh báo máy bay của Mỹ và Philippines bay trên các đảo mà Trung Quốc đang cải tạo. Điều đó làm dấy lên quan ngại nước này có thể lập vùng nhận dạng phòng không ở Biển Đông và khiến quan hệ với Mỹ trở nên căng thẳng. Trong khi, quan hệ Mỹ - Trung Quốc lại được coi là yếu tố quan trọng cho sự ổn định khu vực.
Ông Trịnh Quang Thanh – nguyên Giám đốc Học viện Ngoại giao Việt Nam phân tích: “Mỹ phản ứng gay gắt với hành động này của Trung Quốc là bởi hai lý do. Về lý do trước mắt, Mỹ cho rằng, việc Trung Quốc xây đắp đảo nhân tạo có thể được sử dụng vào mục đích quân sự, tạo tiền đề để Trung Quốc kiểm soát được một khu vực rộng lớn ở Biển Đông. Sau đó, Trung Quốc có thể sẽ đòi hỏi quy chế về hải lý, đặc quyền kinh tế, thiết lập vùng kiểm soát phòng không… cho những hòn đảo này. Điều đó đi ngược với quan điểm của Mỹ về tự do hàng hải, tự do hoạt động trên biển theo luật pháp quốc tế. Trong khi, Biển Đông lại là con đường hàng hải mang tính huyết mạch của thế giới, lưu lượng chu chuyển hàng hóa ở đây là 5.000 tỷ USD/năm”.
Ông Trịnh Quang Thanh tham gia chương trình "Toàn cảnh thế giới".
“Về lý do lâu dài, vấn đề đó liên quan đến cạnh tranh chiến lược giữa Trung Quốc và Mỹ. Đây là một bước đi trong chiến lược tổng thể lâu dài của Trung Quốc, nhằm vươn lên thành quốc gia siêu cường. Trong Sách Trắng Quốc phòng 2015 được Trung Quốc công bố mới đây, điểm này cũng được đề cập rõ. Còn Mỹ lại muốn là siêu cường củng cố được thế độc tôn, không muốn sự vươn lên của quốc gia nào đe dọa” – ông Trịnh Quang Thanh nhận định.
Ở hội nghị của Shangri-La năm nay, còn xuất hiện lo ngại về khả năng đụng độ quân sự giữa Mỹ và Trung Quốc. Ông Trịnh Quang Thanh cho hay: “Hành động của hai nước trên thực địa vẫn còn rất thận trọng, tránh khiêu khích trực tiếp lẫn nhau và tránh căng thẳng bùng nổ nghiêm trọng. Trung Quốc hiện nay đã là nước có nền kinh tế lớn thứ 2 trên thế giới, nên hai nước đều có mối quan hệ kinh tế phụ thuộc lẫn nhau. Giữa Trung Quốc và Mỹ không chỉ có vấn đề Biển Đông mà còn có vấn đề toàn cầu”.
Thực chất, đối thoại Shangri-La không phải nơi để giải quyết các vấn đề “nóng” của khu vực. Những sáng kiến được đưa ra tại đây cũng không phải là những quyết định mang tính ràng buộc. Mặc dù vậy, các ý kiến thẳng thắn của đại biểu tham dự diễn đàn lại là cơ sở để các nước cùng nhau tìm ra biện pháp, thúc đẩy kiểm soát, cũng như giải quyết vấn đề khu vực và ứng phó với thách thức an ninh.
Để theo dõi toàn bộ những nhận định của ông Trịnh Quang Thanh, mời quý vị và các bạn theo dõi video chương trình Toàn cảnh thế giới số phát sóng ngày 31/05/2015 của Đài THVN.