Nếu hiểu theo một cách thông thường, chi phí không chính thức hay chi phí ngầm là những khoản chi phí mà doanh nghiệp buộc phải chi cho đội ngũ thực thi công vụ để có được một sự ưu ái nào đó, hoặc tệ hơn chỉ để giải quyết những công việc đơn thuần mà đội ngũ công chức này đương nhiên phải thực hiện. Một thực tế đáng buồn là theo điều tra của Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh PCI 2015 mà Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) mới công bố, chỉ số chi phí không chính thức đã tăng 3 năm liên tiếp từ năm 2013 - 2015.
Ông Đậu Anh Tuấn - Trưởng ban Pháp chế VCCI khẳng định: "Doanh nghiệp vừa là nạn nhân vừa là tác nhân từ chi phí không chính thức. Nhưng bên cạnh đó, có doanh nghiệp đã được hưởng lợi từ chi phí chi trả không chính thức. Tuy nhiên, về lâu dài, nó sẽ mang lại bất lợi cho nền kinh tế bởi nhiều chi phí cho các nguồn lực như đất đai hay các nguồn lực khác trong xã hội không được sử dụng một cách hiệu quả nhất, từ đó tạo ra sự kém cạnh tranh của nền kinh tế".
Ông Đậu Anh Tuấn - Trưởng ban Pháp chế Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI)
Ngoài ra, ông Tuấn cũng cho biết, không phải khoản chi phí không chính thức nào cũng đều chi cho quan chức địa phương mà là những khoản chi mập mờ nói chung, không được đưa vào hạch toán trong sổ sách một cách chính thức. Ông Tuấn lý giải: "Thông thường có hai khoản chi. Thứ nhất là khoản chi 'bôi trơn; để cho các thủ tục hành chính được suôn sẻ, nhanh chóng hoặc để phòng ngừa sự phiền hà từ các đoàn thanh tra, kiểm tra. Thứ hai là khoản chi để tăng khả năng cạnh tranh trong các nguồn lực như trong các hợp đồng đấu thầu, trong tiếp cận đất đai... nhằm phục vụ lợi ích kinh doanh".
Ông Đậu Anh Tuấn còn nhấn mạnh: "Đặc biệt, trong lĩnh vực kinh doanh, chi phí không chính thức chỉ có lợi cho những người giỏi quan hệ chứ không có lợi cho những người giỏi sản xuất, giỏi sáng tạo, nâng cao chất lượng quản trị. Vì thế, nó gây ra động lực sai lệch trong việc hình thành cộng đồng kinh doanh. Việt Nam muốn phát triển bền vững chắc chắn không thể chỉ dựa vào các cộng đồng kinh doanh giỏi xoay sở, quan hệ". Vì thế, theo ông, hệ lụy của vấn đề này đó là các doanh nghiệp ở Việt Nam trở nên biếng lười và mãi không "chịu lớn".
Để lắng nghe cụ thể hơn những phân tích, nhận định của ông Đậu Anh Tuấn về vấn đề chi phí không chính thức, mời quý vị theo dõi qua video Vấn đề hôm nay:
Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!