Các nghệ nhân được UNESCO trân trọng gọi là những báu vật nhân văn sống, bởi họ là người nắm giữ tinh hoa văn hóa nghệ thuật, tay nghề truyền thống của dân tộc. Họ không chỉ giữ gìn mà còn âm thầm truyền dạy cho thế hệ kế cận. Đa phần nghệ nhân dân gian đều ở tuổi xưa nay hiếm. Vì vậy, cần phải có chính sách bảo đảm cuộc sống, không gian duy trì sinh hoạt để nghệ nhân cống hiến cho cộng đồng. Tuy nhiên, nhiều năm qua, việc đãi ngộ nghệ nhân có không ít bất cập. Sau tấm bằng của Nhà nước, một khoản thưởng nho nhỏ, các nghệ nhân vẫn phải loay hoay xoay sở để giữ gìn vốn quý văn hóa dân gian.
Sau những bất cập kéo dài trong chính sách dành cho nghệ nhân, tới đây trong dự thảo luật Di sản văn hóa sửa đổi, Bộ VHTT-DL đề xuất bổ sung quy định để tạo điều kiện cho nghệ nhân, người thực hành có thể đóng góp hơn nữa vào quá trình bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể của cộng đồng.
Theo đó, nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú được đề xuất hưởng trợ cấp hàng tháng, hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm y tế, được hỗ trợ chi phí mai táng khi chết, các chế độ chính sách khác theo quy định của pháp luật. Ngoài ra, căn cứ vào tình hình thực tiễn, Hội đồng Nhân dân cấp tỉnh ban hành chế độ đãi ngộ riêng của địa phương.
Dự thảo luật Di sản văn hóa sửa đổi đã bổ sung những quy định nhằm tạo điều kiện tích cực để nghệ nhân bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể. Tuy nhiên, dự thảo luật vẫn còn khoảng trống về chính sách đối với những người tham gia thực hành trao truyền di sản.
“Họ không có chế độ nào cả, trong khi số kinh phí bỏ ra không đáng bao nhiêu. Giờ họ sắp chết hết rồi, chẳng được bao nhiêu năm cả” - GS.TS Lê Hồng Lý, Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam chia sẻ - “Có lẽ Nhà nước không thể “ôm” tất cả thì nên có cách để khuyến khích các địa phương”.
Ở phạm vi toàn quốc, đa phần các nghệ nhân vẫn đang phải chờ đợi và kỳ vọng. Tuy nhiên, thời gian qua, một số địa phương đã có tín hiệu tích cực khi chủ động xây dựng chế độ đãi ngộ nghệ nhân, có thể kể đến Bắc Ninh, Phú Thọ hay Hà Nội…
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!