Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ người dân dùng Internet cao nhất trên thế giới. Và mạng xã hội giờ đây không còn là đặc quyền của giới trẻ. Những hình ảnh các cụ ông, cụ bà tự chụp ảnh hoặc nhờ người thân chụp ảnh để đăng lên mạng xã hội ngày càng phổ biến.
Trung bình 1 năm có hàng triệu thanh niên ra thành phố tìm kế sinh nhai và hơn 100 nghìn lao động Việt Nam ra nước ngoài làm việc, để lại quê nhà bố mẹ bước vào tuổi chiều tà bóng xế. Trong hoàn cảnh đó, có mạng xã hội, nhiều người cao tuổi có thêm một kênh kết nối, có thêm 1 phương thức giải trí, để bớt đi những khoảnh khắc cô đơn. Nhớ con, các cụ ông, cụ bà có thể tự học cách lên mạng, vào facebook, gọi điện thoại trực tuyến... Công nghệ thông tin đã biến xa xôi trở nên gần gũi, giúp họ vơi nỗi cô đơn khi xa con cháu.
Có những nghiên cứu cho thấy kết quả khá thú vị về người cao tuổi với internet. Tại Trung Quốc, một Phó giáo sư đại học Thanh Hoa tiến hành phỏng vấn những người trên 60 tuổi từ năm 2018 đến 2020, kết quả cho thấy mức độ hạnh phúc ở những người lớn tuổi sử dụng internet cao hơn đáng kể so với những người không sử dụng. Ở Việt Nam chưa có những nghiên cứu quy mô về vấn đề này. Nhưng các nhà nghiên cứu cũng đã có những nhận định cơ bản về tác động của công nghệ tới người cao tuổi.
"Thông qua công nghệ số, công nghệ hiện đại, người cao tuổi có thể có những giao tiếp đối với mọi người xung quanh. Kết nối, giao lưu với nhau, chia sẻ những kinh nghiệm sống. Thứ hai là thông qua công nghệ số, người cao tuổi cũng trở nên an toàn hơn, các thành viên trong gia đình có thể theo dõi, biết được người cao tuổi ở nhà, họ gặp phải những khó khăn gì. Thứ ba là sử dụng công nghệ số người cao tuổi cũng có thể tiếp cận để mua hàng hóa, hoặc đăng kí một số dịch vụ khám chữa bệnh ở các cơ sở y tế. Điều này giúp cho người cao tuổi tiếp cận được với công nghệ hiện đại ở môi trường sống xung quanh. Và cũng giúp cho người cao tuổi thu hẹp được khoảng cách đối với giới trẻ", PGS.TS Nguyễn Thanh Bình - Trưởng Khoa Công tác xã hội, Đại học Sư phạm Hà Nội - nói.
PGS.TS Nguyễn Thanh Bình - Trưởng Khoa Công tác xã hội, Đại học Sư phạm Hà Nội
Năm 2018, công ty nghiên cứu thị trường eMarketer công bố Facebook đang dần mất đi sức hút với giới trẻ, trong khi mạng xã hội lớn nhất thế giới này lại đón nhận làn sóng người dùng trên 55 tuổi. Đơn giản là người cao tuổi có nhiều thời gian, họ có nhu cầu kết nối bạn bè, chia sẻ những câu chuyện trong cuộc sống. Đặc biệt hiện nay các gia đình nhiều thế hệ ít dần, con cái có xu hướng lập gia đình sẽ tách ra ở riêng. Không chỉ để vơi nỗi cô đơn, rất nhiều người cao tuổi tìm ra cách để công nghệ trở nên thú vị và ý nghĩa hơn.
Bên cạnh lợi ích, việc người cao tuổi sử dụng mạng Internet cũng có những mặt trái. Bởi người già là đối tượng dễ tổn thương trong xã hội nên việc đưa ra các khuyến nghị để bảo vệ họ cũng hết sức quan trọng trong thời đại công nghệ hiện nay. Nghiên cứu của Kaspersky cho thấy, 86% người già kết nối internet không nghĩ mình là mục tiêu của tội phạm mạng và không tự bảo vệ mình đúng cách. Có nghiên cứu cũng chỉ ra rằng những người lớn tuổi có khả năng chia sẻ tin tức giả trên Facebook gấp gần 7 lần so với thế hệ trẻ.
Tại Việt Nam, khuyến cáo của Bộ Công an thời gian qua cho thấy, người cao tuổi là đối tượng tấn công chủ yếu của tội phạm mạng. Vì vậy người già cần tỉnh táo, cảnh giác trước những thủ đoạn lừa đảo trên mạng, tránh kết bạn với người lạ, không chuyển tiền và thông tin cá nhân của mình cho bất cứ ai trên mạng. Một khía cạnh khác cũng được quan tâm, đó là liệu người già có thể bị nghiện mạng xã hội, hay sống ảo - những hệ lụy chưa tìm được lời giải hữu hiệu ở giới trẻ hay không?
Chia sẻ về điều này, PGS.TS Nguyễn Thanh Bình - Trưởng Khoa Công tác xã hội, Đại học Sư phạm Hà Nội cho hay: "Thực tế, giới trẻ có thể nghiện nhưng người già tỷ lệ này sẽ không nhiều. Có thể là do hạn chế về mặt sức khỏe cũng như do công nghệ hiện đại, người cao tuổi chậm hơn so với giới trẻ. Chính vì vậy, họ không có nhiều thời gian để sử dụng công nghệ. Một điều nữa là với đặc thù của văn hóa Việt Nam, sự quan tâm chia sẻ của các thành viên trong gia đình, vui vầy bên con cháu đã là khoảng thời gian khá lớn, cho nên việc sử dụng các công nghệ số, thiết bị thông minh sẽ không nhiều giống như giới trẻ".
Như vậy, cách người già dùng mạng xã hội rất khác người trẻ, họ không bị nghiện hay sống ảo do mạng xã hội. Thậm chí những "hiện tượng mạng" lớn tuổi xuất hiện ngày càng nhiều trên Facebook, Instagram và TikTok. Họ được gọi là "granfluencers", thu hút hàng chục ngàn người theo dõi nhờ nội dung bổ ích và hấp dẫn về nhiều chủ đề khác nhau, từ khuyến khích rèn luyện sức khỏe, tình yêu nghệ thuật cho đến xây dựng phong cách thời trang. Đó là trái ngọt mà công nghệ đã đem đến cho con người. Sử dụng công nghệ một cách hiệu quả và thông minh, sẽ đem đến nhiều trải nghiệm mới mẻ và niềm vui cho những người lớn tuổi.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!