Chiến tranh đã qua đi gần nửa thế kỷ nhưng vẫn còn gần 200.000 mộ liệt sĩ chưa được tìm thấy. Một hướng đi mới trong việc tìm kiếm là qua thông tin của các cựu binh Mỹ.
Phóng viên VTV đã có một cuộc hành trình đặc biệt cùng một nhóm cựu binh Mỹ đi tìm mộ liệt sĩ của Việt Nam tại đồi Xuân Sơn, Bình Định. Đó cũng là hành trình để hóa giải cho nỗi ám ảnh chiến tranh dày vò họ suốt hàng thập kỷ qua.
Xuân Sơn, Bình Định những ngày cuối tháng 12/1966, một trận đánh ác liệt đã diễn ra giữa Sư đoàn 3 Sao Vàng của Quân đội nhân dân Việt Nam và Sư đoàn Không kỵ số 1 của Quân đội Mỹ. Nhiều chiến sĩ của Việt Nam đã hi sinh anh dũng khi Mỹ dùng một vũ khí có tính hủy diệt lần đầu tiên sử dụng trong chiến tranh, đó là đạn tổ ong. Sau đó, binh lính Mỹ đã chôn các liệt sĩ của Việt Nam trong các hố chôn tập thể mà nhiều năm sau không thể tìm ra.
Mãi cho đến năm 2017, khi cựu chiến binh của 2 bên kết nối được với nhau qua hai tấm ảnh chụp trận địa vào buổi sáng hôm sau, quá trình tìm kiếm phần mộ này mới thực sự được bắt đầu.
Các cựu binh Mỹ đã vượt nửa vòng trái đất để tới Việt Nam để cùng tham gia vào việc tìm kiếm. Thời gian đã quá lâu, nhiều ký ức đã phai màu nhưng họ vẫn cố gắng lần theo từng dấu vết trên mặt đất để chỉ ra vị trí chính xác nhất để đào.
Sau nhiều nỗ lực của cả 2 bên, ngày 12/3/2022, một hố chôn đã được tìm thấy. Nhiều di vật của bộ đội ta như dép cao su, ví, lược, thắt lưng đã được khai quật. Đào mở rộng ra thêm, đội quy tập đã tìm được hài cốt của các liệt sĩ đã nằm dưới lòng đất lạnh suốt 56 năm qua.
Những người lính từng ở hai chiến tuyến, nay lại ngồi lại với nhau để cùng một nỗ lực chung xoa dịu nỗi đau chiến tranh, khép lại quá khứ để hướng tới tương lai.
Suốt bao nhiêu năm khi nỗi đau, ký ức mà những cựu chiến binh Mỹ muốn chôn giấu thì giờ lại trở thành những điều vô cùng quý giá trong công cuộc tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Và cũng chính nhờ điều này mà các cựu chiến binh Mỹ mới tìm thấy sự thanh thản và trút đi được gánh nặng đè trĩu trong lòng.
Đó không chỉ là sự hàn gắn cho mỗi cá nhân mà còn là nỗ lực góp phần cho mối quan hệ hòa bình và hữu nghị giữa hai dân tộc.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!