Theo thông tin từ Hội lọc máu Việt Nam, hiện cả nước có hơn 30.000 bệnh nhân suy thận giai đoạn cuối và trên 5.000 máy lọc thận. Con số này nghĩa là số lượng máy chỉ đáp ứng gần 30% nhu cầu. Việc thiếu máy chạy thận cũng đã dẫn đến việc một số cơ sở y tế bị quá tải, hoặc máy móc do phải chạy liên tục nên đã hư hỏng.
Đặc thù của bệnh suy thận mạn giai đoạn cuối là nếu không thể có được thận thay thế, bệnh nhân sẽ phải sống phần đời còn lại với chiếc máy lọc. Mỗi tuần 3 lần đến viện, lọc máu 3 - 4 tiếng mỗi ca nhưng với tình trạng thiếu máy như tại bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Nam, bệnh nhân chẳng dễ để đăng ký được lượt chạy. Tình trạng này đã diễn ra gần 2 năm nay.
Bệnh nhân chật vật chờ lọc máu
Chờ trực tới lượt vào ca 5, ai không nhanh thì mất lượt bởi nếu máy hỏng thì phải lùi xuống ca sau. Bữa tối phải vội vã ăn để lấy sức "chiến đấu".
Nếu như trước đây, mỗi ngày chỉ có 3 ca lọc máu thì hiện số ca tăng gấp đôi. Máy chạy xuyên ngày đêm. Vì không đủ thời gian nên càng về cuối, một số máy không kịp rửa trong khi đây là yêu cầu bắt buộc trong quy trình lọc máu. Bởi vậy, các bệnh nhân chạy ca muộn đều rất lo lắng.
Lo lắng cũng là điều dễ hiểu nhưng chẳng dám "kén cá, chọn canh" vì được chạy là còn may mắn. Cực chẳng đã mới phải "đi đêm về hôm", nhiều bệnh nhân phải đi hàng chục cây số mỗi ngày. Không dễ để có được suất chạy ca ngày, một bệnh nhân phải chờ chực nhiều tháng mới có lịch trống để chen vào.
Vừa chống chọi với bệnh tật vừa tranh đấu với bệnh nhân, chỉ cần có máy chạy, việc gì các bệnh nhân cũng làm, ngay cả khi không phải việc của mình.
Xoay sở tạm thời cho bệnh nhân chạy thận
Có thể nhiều người sẽ nghĩ nếu không chạy thận viện này thì đi viện khác nhưng không phải địa phương nào cũng có nhiều đơn vị chạy thận. Hà Nam là một trong những tỉnh chỉ có duy nhất một đơn vị chạy thận trên địa bàn là bệnh viện đa khoa tỉnh. Do thiếu máy nên nhiều bệnh nhân phải đi nơi khác điều trị. Những người ở lại phải chấp nhận thích ứng, linh hoạt. Để "gỡ khó" cho tình trạng thiếu máy móc, bệnh viện cũng phải đưa ra những giải pháp tạm thời.
Theo điều dưỡng Phạm Đức Chiến (Khoa Nội thận - Lọc máu, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Nam): "Hiện tại buồng này có 4 máy nhưng chỉ 1 máy hoạt động được. Tất cả các máy ở đây duy trì được 10 đến hơn 10 năm rồi. Linh kiện hỏng hóc nhiều, các phần điện tử hỏng thì các kỹ sư phòng vật tư báo không thể thay thế được…".
Chạy 24/24h, máy móc không có thời gian ngơi nghỉ, dễ hiểu vì sao những ca cuối khó tuân thủ quy trình. Chưa kể, máy hỏng luân phiên, hơn 1/3 số máy máy chạy thận tại Bệnh viện Đa khoa Hà Nam "đứng im" nhiều tháng nay. Dù biết máy hỏng nhưng bà Lạng vẫn xin quay về viện tỉnh sau thời gian dài "chạy ké" ở nơi khác.
Bác sĩ Bùi Văn Nhung - Trưởng Khoa Nội thận - Lọc máu, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Nam - cho biết: "Phải có 30 - 40 máy nữa thì mới đáp ứng được nhu cầu. Bệnh viện cũng không dám tiếp nhận bệnh nhân chạy thận chu kỳ mới".
Không tiếp nhận bệnh nhân mới vì không có máy. Hà Nam có gần 500 trường hợp có nhu cầu chạy thận nhưng chỉ đáp ứng được khoảng 40% số bệnh nhân, tức là số còn lại sẽ phải tìm nơi điều trị ở tỉnh khác bởi địa phương này chỉ có duy nhất 1 đơn vị chạy thận. Do gặp nhiều vướng mắc nên bệnh viện đành đưa ra các giải pháp tạm thời.
Bác sĩ Phan Anh Phong - Giám đốc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Nam - chia sẻ: "Phải tăng ca và giải pháp lâu dài là lập các đề án đầu tư thêm trang thiết bị máy móc nhưng vướng mắc ở các thủ tục pháp lý. Cho đến thời điểm hiện nay, phương án vay ngân hàng rất khó khả thi".
Bệnh nhân thường xuyên phải chờ đợi nhưng không phải ai cũng đủ sức duy trì theo lịch chạy đột xuất vì họ sợ rằng không bám trụ được đến ngày có máy.
Quá tải bệnh nhân chạy thận tuyến cuối
Thực tế, bệnh nhân chạy thận nhân tạo ai cũng muốn ở gần nhà để thuận tiện đi lại, sinh hoạt. Khi không có sự lựa chọn ở gần gia đình thì đành đi xa nhưng cũng chẳng dễ dàng để xin được một suất chạy chu kỳ tại các cơ sở y tế khác, nhất là khi nhiều bệnh viện tuyến cuối cũng đã quá tải giường bệnh.
Hiện, mỗi nơi đều có những giải pháp tạm thời để tháo gỡ tình trạng quá tải bệnh nhân nhưng về lâu dài, các địa phương nên đầu tư nguồn lực mở thêm các đơn vị chạy thận ở tuyến cơ sở (từ ngân sách hoặc có cơ chế chính sách huy động nguồn lực xã hội, đầu tư thiết bị chạy thận cho các bệnh viện)... để tất cả cơ sở y tế huyện có đủ điều kiện triển khai chạy thận nhân tạo. Từ đó, tiết kiệm thời gian và chi phí cho người bệnh, giảm áp lực cho tuyến cuối.
Tát cả các máy đều hoạt động hết công suất và chẳng còn chỗ trống… Vì không đủ sức chạy ca đêm tại tuyến tỉnh nên bệnh nhân này suy kiệt… phải chuyển lên bệnh viện tuyến trung ương cấp cứu.
Chẳng dễ gì xin được suất chạy định kỳ tại bệnh viện tuyến cuối bởi mỗi ngày có đến hơn 50 ca chạy thận cấp cứu. Trong khi đó, bệnh viện chỉ có 70 máy chia đều cho 3 ca với 200 bệnh nhân chạy thận chu kỳ. Số lượng bệnh nhân lớn nên không còn chỗ để tiếp nhận bệnh nhân chạy thận chu kỳ mới.
TS.BS Nguyễn Hữu Dũng - Phó Giám đốc Trung tâm Thận tiết niệu và Lọc máu, Bệnh viện Bạch Mai - cho biết: "Bệnh viện Bạch Mai có thể nhận hàng nghìn bệnh nhân nhưng không thể làm như thế được vì đây là bệnh viện tuyến cuối chỉ điều trị cho bệnh nhân nặng, những bệnh nhân tuyến dưới không đáp ứng được. Điều này hoàn toàn phụ thuộc vào Sở Y tế, các bệnh viện để quy hoạch làm sao bố trí các đơn vị chạy thận nhân tạo hợp lý, giúp người bệnh được chạy thận với khoảng cách địa lý gần nhất".
Hiện, không phải địa phương nào cũng có các đơn vị thận nhân tạo về tới tuyến huyện. Do đó, nếu không quy hoạch và phân bố đồng đều các đơn vị chạy thận thì áp lực vẫn cứ dồn lên tuyến cuối.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!