Cánh đồng chum từ lâu đã trở thành một điểm đến nổi tiếng của Lào trên Cao nguyên Xiêng Khoảng. Nơi đây có hàng nghìn chiếc chum đá nặng từ 600kg đến 1 tấn nằm rải rác trên cánh đồng dọc theo biên giới phía Bắc của dãy Trường Sơn, với những bí mật chưa từng được hé mở về nguồn gốc của những chiếc chum. Mặc dù vậy nhưng Cánh đồng Chum Xiêng Khoảng vẫn được ghi nhận là một trong những di sản văn hóa hấp dẫn du khách nhất đất nước Triệu Voi.
Theo ước tính, hiện nay Cánh đồng Chum có khoảng 2000 chiếc chum lớn bé khác nhau, nằm rải rác ở 52 điểm quanh tỉnh Xiêng Khoảng, nhưng Bản Ang được chú ý hơn cả bởi số lượng Chum hiện hữu nhiều nhất là 334 chiếc.
Chiếc chum lớn nhất được tìm thấy có đường kính 2,5m, nặng tới hàng chục tấn. Những chiếc còn lại với đủ hình dạng, kích cỡ khác nhau, không chiếc nào giống với chiếc nào. Cái thắt núm, cái miệng thẳng, cái vuông vức… Đa phần những chiếc chum ở đây không có nắp và nằm lẫn lộn vào nhau, không theo một quy luật sắp xếp nào.
Ông Bua Sồ Minh Đăng - GĐ Sở Văn hóa thông tin tỉnh Xiêng Khoảng - CHDCND Lào cho biết: “Sở dĩ Cánh đồng chum thu hút du khách trong nước cũng như nước ngoài tới tham quan là bởi đây có những chiếc chum rất cổ, có từ 2500 - 3000 năm. Về lịch sử của nó là họ làm nó ở đâu, đưa đến đây bằng cách nào và mục đích sử dụng như thế nào thì cho đến nay chúng tôi vẫn chưa tìm ra được, thậm chí là người dân ở đây cũng không có hoạt động văn hóa nào thể hiện sự liên kết tiếp nối với những chiếc chum này. Có thể những tộc người sản sinh ra những chiếc chum này đã bị tuyệt chủng”.
Xung quanh nguồn gốc của những chiếc chum có nhiều giả thiết lôi cuốn. Truyền thuyết Lào kể rằng, Khún Chương - một thủ lĩnh bộ tộc xưa sau những cuộc chinh phạt thắng lợi làm ra những chiếc chum để đựng rượu khao quân. Người dân nơi đây lại tin rằng, những chiếc chum là những chiếc cốc uống rượu của các vị thần thánh. Năm 1989, nhà nghiên cứu người Pháp tên là Colani đã tiến hành khai quật, khảo cổ trên khu vực Cánh đồng chum và tìm thấy rất nhiều di vật như quần áo, rìu, nỏ, đồ trang sức cổ… cách đây khoảng 400 - 600 năm nằm gần những chiếc chum. Từ đó, các nhà nghiên cứu đưa ra giả thiết, có thể những chiếc chum này là để đựng hài cốt của người Puôn - một trong những bộ tộc Lào cổ.
Một du khách đến từ Úc nói: “Thật là thú vị khi được chiêm ngưỡng những chiếc chum ở đây. Trông chúng thật cổ kính và huyền bí. Tôi rất tò mò về nguồn gốc của những chiếc chum này. Tuy chỉ là những giả thuyết đặt ra nhưng qua đây tôi thấy văn hóa và tài nghệ chế tác chum của người Lào quả là tuyệt vời”.
Hiện nay, cánh đồng chum vẫn là một bí ẩn đầy sức cuốn hút đối với các nhà khảo cổ học bởi vẫn chưa có một câu trả lời chính xác cho nguồn gốc của những chiếc chum. Ai đã làm ra chúng, tại sao chúng lại có mặt ở đây và có mặt tự khi nào? Hàng ngàn câu hỏi có thể đặt ra song câu trả lời vẫn chỉ là những giả thuyết. Tuy nhiên, mỗi năm, Cánh đồng chum vẫn thu hút khoảng 1 triệu lượt khách du lịch. Có lẽ chính vẻ đẹp khác lạ và những câu chuyện về nguồn gốc của những chiếc chum chưa có hồi kết lại càng khiến Cánh đồng chum thêm phần hấp dẫn đối với du khách.