Trong xem xét toàn cầu đầu tiên về các nghiên cứu phân tích liệu dậy sớm hay thức khuya có thể ảnh hưởng đến sức khỏe con người, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra một bằng chứng ngày càng rõ ràng hơn về nguy cơ mắc bệnh ở những người thức đêm. Theo đó, những người "cú đêm" có xu hướng ăn uống thất thường và tiêu thụ nhiều thực phẩm không lành mạnh.
Nguy cơ mắc tiểu đường cấp 2
Cơ thể con người hoạt động theo chu kỳ 24 giờ, được điều chỉnh bởi đồng hồ sinh học hay còn được gọi là nhịp sinh học hoặc đặc điểm sinh học. Chiếc đồng hồ sinh học này điều chỉnh nhiều chức năng vật lý, chẳng hạn như cho chúng ta biết khi nào nên ăn, ngủ và thức dậy. Đặc điểm sinh học của mỗi cá nhân quyết định thói quen dậy sớm hoặc ngủ muộn của mỗi người.
Các nhà nghiên cứu ngày càng tìm thấy nhiều bằng chứng từ những nghiên cứu về mối liên hệ giữa bệnh tim và bệnh tiểu đường cấp 2 với những người có đặc điểm sinh học ban đêm - những người có xu hướng làm các hoạt động vào buổi tối.
Những người đi ngủ muộn thường có chế độ ăn uống không lành mạnh, tiêu thụ nhiều rượu, đường, đồ uống chứa caffein và thức ăn nhanh hơn những người dậy sớm. Ghi chép cho thấy họ thường xuyên bỏ bữa sáng và ăn muộn trong ngày. Chế độ dinh dưỡng của họ có ít ngũ cốc, lúa mạch đen hay rau củ và họ cũng ăn ít hơn hơn dù những bữa ăn thường lớn hơn. Những người này cũng báo cáo mức tiêu thụ đồ uống có chứa caffein, đường và đồ ăn nhẹ cao hơn những người có sở thích buổi sáng - những người ăn nhiều trái cây và rau quả mỗi ngày. Điều này có thể giải thích cho lý do những người "cú đêm" có nguy cơ mắc các bệnh mãn tính cao hơn.
Việc ăn muộn trong ngày cũng liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường cấp 2 vì nhịp sinh học ảnh hưởng đến việc chuyển hóa glucose trong cơ thể.
Thông thường, lượng glucose nên được giảm một cách tự nhiên trong suốt cả ngày và đạt đến mức thấp nhất vào ban đêm. Tuy nhiên, vì những "cú đêm" thường ăn ngay trước khi đi ngủ, nồng độ glucose của họ, trái lại, tăng cao trước khi đi ngủ. Điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình trao đổi chất vì cơ thể chúng ta không tuân theo quy trình sinh học bình thường.
Một nghiên cứu khác cho thấy những người có sở thích "cú đêm" sở hữu nguy cơ mắc bệnh tiểu đường cấp 2 cao gấp 2,5 lần so với những người có sở thích dậy sớm.
Điều này cũng tác động đến những người làm việc theo ca - đặc biệt là thay ca luân phiên - vì họ phải liên tục điều chỉnh đồng hồ sinh học của mình để phù hợp với giờ làm việc. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng việc điều chỉnh này làm giảm độ nhạy cảm với insulin và ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ glucose, khiến họ có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường cấp 2 cao hơn.
Đặc điểm sinh học thay đổi tùy theo thời điểm, môi trường nhất định
Xem xét lại các nghiên cứu cũng giúp chúng ta phát hiện ra một xu hướng thú vị. Sở thích dậy sớm và đi ngủ muộn của mỗi người sẽ thay đổi ở những thời điểm nhất định trong vòng đời.
Đặc điểm sinh học buổi sáng phổ biến hơn ở trẻ em và có thể xuất hiện ở những em bé mới 3 tuần tuổi. Đặc điểm này sẽ thay đổi trong suốt thời thơ ấu. Trong khi hơn 90% các bé 2 tuổi có sở thích hoạt động buổi sáng, tỷ lệ này giảm xuống còn 58% khi các bé được 6 tuổi và chuyển sang hướng ưu tiên buổi tối ở tuổi dậy thì. Xu hướng hoạt động vào buổi tối này thường giữ nguyên cho đến khi một người trưởng thành đạt tầm 50 tuổi, sau đó họ bắt đầu trở lại sở thích buổi sáng.
Đặc tính dân tộc và xã hội cũng có thể ảnh hưởng đến nhịp sinh học của mỗi người. Ví dụ, các nghiên cứu đã tiết lộ rằng người Đức thường thích hoạt động vào buổi tối hơn so với người Ấn Độ và người Slovaki. Cũng có thể có sự khác biệt giữa những người sống ở khu vực thành thị và nông thôn trong cùng một quốc gia.
Một nghiên cứu khác lưu ý rằng việc tiếp xúc với ánh sáng ban ngày ảnh hưởng đến giấc ngủ. Tiếng ồn, ánh sáng xung quanh và sự đông đúc của môi trường đô thị có thể khiến những người ở thành phố có xu hướng hoạt động vào buổi tối nhiều hơn.
Các nhà nghiên cứu cũng tìm thấy bằng chứng rằng những người "cú đêm" sẽ tích lũy "nợ ngủ" trong cả tuần làm việc và sẽ ngủ bù vào cuối tuần. Do đó, giấc ngủ cuối tuần của họ thường dài hơn những người khác.
Tiến sĩ Almoosawi, thành viên nhóm nghiên cứu tại Trung tâm nghiên cứu dinh dưỡng Northumbria, giải thích: "Chúng tôi nhận thấy gen, sắc tộc và giới tính có tính quyết định đối với đặc điểm sinh học của mỗi người. Ở tuổi trưởng thành, những người "cú đêm" có nguy cơ mắc bệnh tim và tiểu đường loại 2 cao hơn. Điều này có thể là do hành vi ăn uống và chế độ ăn uống không khoa học. Nghiên cứu đã cho thấy một lỗ hổng lớn trong cách hiểu của chúng tôi về cách đồng hồ sinh học của chúng ta ảnh hưởng đến lượng thức ăn ở trẻ sơ sinh, trẻ em và người già như thế nào. Trong khi hầu hết trẻ sơ sinh có đồng hồ sinh học giống với người mẹ, khi chúng lên 6 tuổi, chúng tôi quan sát thấy một tỷ lệ lớn trẻ em bắt đầu có dấu hiệu phát triển đặc điểm sinh học ban đêm. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn chưa có câu trả lời cho việc liệu việc thay đổi sinh lý, thời gian biểu ở trường hay các lịch trình hoạt động xã hội có quyết định đến sự thay đổi đặc điểm sinh học nữa hay không".
Tiến sĩ Almoosawi chia sẻ thêm: "Ở độ tuổi thanh thiếu niên, chúng tôi cũng thấy rằng đặc điểm sinh học buổi tối có liên quan đến hành vi ăn uống thất thường và chế độ ăn uống kém dinh dưỡng. Điều này có thể ảnh hưởng tới sức khỏe ở tuổi trưởng thành của mọi người vì hầu hết các thói quen ăn uống được thiết lập ở thời niên thiếu".
Nhóm nghiên cứu hy vọng rằng, nhờ vào việc tiến hành những nghiên cứu chuyên sâu hơn, họ có thể tìm ra được phương pháp tốt nhất đánh giá đặc điểm sinh học và sức ảnh hưởng của chúng đến sức khỏe tim mạch của từng cá nhân. Từ đó, chúng ta sẽ có nhiều khả năng đưa ra những hướng dẫn về cách tăng cường sức khỏe, giúp điều trị các bệnh mạn tính dựa trên đặc điểm sinh học của mỗi người.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!