Nguồn lợi thủy sản đang dần cạn kiệt. Số lượng tàu thuyền ven bờ quá lớn cần phải giảm xuống, để đáp ứng yêu cầu của Ủy ban châu Âu EC về thẻ vàng thủy sản. Việc phát triển nuôi biển đang trở thành xu hướng tất yếu. Trong đó, việc khai thác và nuôi trồng rong biển được đánh giá có nhiều tiềm năng. Tuy nhiên, thực tế việc phát triển ngành rong biển ở các địa phương miền Trung còn khá nhiều bất cập.
Ở khu vực Trung Bộ được đánh giá có dư địa với tiềm năng phát triển rong biển khá lớn, kéo dài từ Quảng Ngãi đến Bình Thuận. Tuy nhiên, hiện khu vực này chưa phát triển xứng với tiềm năng như ở Phú Yên hiện diện tích trồng rong biển mới có 3,7ha, trong đó chủ yếu là rong nho.
Trong khi nhiều ngư dân khác chọn nuôi tôm hùm hoặc cá thì từ năm 2020 đến nay, anh Nhuẫn (Chủ Cơ sở sản xuất rong nho Phúc Khang, Phú Yên) chọn trồng rong nho. Trên 1,2 ha mặt nước, mỗi năm anh thu được 15 tấn, ngoài ra anh liên kết thu mua thêm 15 tấn của 2 hộ trong vùng. Với sản lượng này, anh Nhuẫn một phần được bán tươi, một phần tách nước đóng gói bán ra thị trường. Mỗi năm sau khi trừ chi phí thu lãi khoảng 200 triệu đồng.
Nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu đối với các mặt hàng chế biến từ rong rất lớn nhưng nguồn nguyên liệu đủ chất lượng, phù hợp với yêu cầu của doanh nghiệp lại đang thiếu.
Ở khu vực miền Trung từ Quảng Ngãi đến Bình Thuận diện tích trồng rong hiện khoảng 1.400 ha với 3 đối tượng chính là rong câu, rong sụn và rong nho. Bất cập hiện nay là diện tích có thể phát triển các loại rong khá lớn nhưng nhiều doanh nghiệp lại nhập đến 90% nguyên liệu từ nước ngoài.
Như ở Công ty Cổ phần Rau Câu Sơn Hải, năm 2021, cả vụ chỉ thu mua trong vùng được hơn 60 tấn rong câu, năm 2022 cũng chỉ thu mua được hơn 120 tấn.
Như vậy, có thể thấy nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu đối với các mặt hàng chế biến từ rong rất lớn nhưng nguồn nguyên liệu đủ chất lượng, phù hợp với yêu cầu của doanh nghiệp lại đang thiếu.
Cần mở rộng quy hoạch vùng trồng rong biển
Hiện nay, cả nước chỉ mới khai thác và trồng được hơn 1,1% diện tích có thể trồng rong biển dù đây là nguồn lợi thuỷ sản có giá trị cao. Con số này được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đưa ra tại Hội nghị phát triển ngành rong biển Việt Nam.
Hiện có 88 loài rong biển có giá trị kinh tế và có thể trồng được trên diện tích 900.000 ha. Tuy nhiên, giai đoạn 2005 - 2019, chỉ trồng hơn 10.000 ha, sản lượng khoảng 120.000 tấn tươi. Trong đó, lợi nhuận rong nho khoảng 150 triệu/ha và rong sụn khoảng 60 triệu/ha.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đặt ra mục tiêu đến năm 2025, sản lượng rong tảo biển cả nước đạt 180.000 tấn, đến năm 2030, đạt 500.000 tấn.
Phát triển rong biển thành ngành hàng
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, hiện nay được cho là thời điểm vàng để phát triển ngành rong biển được tốt hơn và việc phát triển phải gắn chuỗi liên kết. Hiện đã có những mô hình hướng đến mục tiêu các thành viên trong chuỗi có đời sống tốt hơn, hiệu quả kinh tế cao hơn, phát triển bền vững... cả về kinh tế và môi trường.
Tại một chuỗi liên kết sản xuất rong biển khép kín từ sản xuất đến tiêu thụ tại Khánh Hòa, nông dân tham gia trồng rong cùng doanh nghiệp mà không cần phải lo vốn và đầu ra. Rong sau mỗi chu kỳ thu hoạch được doanh nghiệp bán vào các nhà máy chế biến trong nước và xuất khẩu. Hiện doanh nghiệp đang mở rộng thêm các chuỗi liên kết khác ở các tỉnh Nam Trung Bộ.
Ở khu vực miền Trung từ Quảng Ngãi đến Bình Thuận diện tích trồng rong hiện khoảng 1.400 ha với 3 đối tượng chính là rong câu, rong sụn và rong nho.
Phát triển ngành trồng rong hiện còn khá mới mẻ với nông dân và để phát triển ngành rong bền vững các chuyên gia nuôi biển cho rằng một ngành rong biển không thể phát triển bền vững nếu để ngư dân tự bơi.
Với lợi thế chiều dài bờ biển hơn 3.200km, diện tích có tiềm năng cho trồng rong biển ở Việt Nam vào khoảng 900.000 ha. Cùng với việc xây dựng kế hoạch, tổ chức phát triển sản xuất, chế biến rong tảo biển phù hợp, hiệu quả thì mục tiêu đến năm 2030 giá trị kim ngạch xuất khẩu của ngành hàng này có thể đạt 14 - 16 tỷ USD được đánh giá là khả thi.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!