Gala Ngày trở về - Nếu đi hết biển...?

Với tên gọi "Nếu đi hết biển...?", Gala Ngày trở về năm nay sẽ cùng khán giả trả lời câu hỏi người Việt ở bên ngoài lãnh thổ: Ta là ai? Ta đi đâu và sẽ về đâu? Chương trình là những câu chuyện chân thực về cuộc sống người Việt tại Vương quốc Bỉ, Pháp, Ba Lan, Đức, Cộng hòa Séc và Hoa Kỳ.

Ông Bạch Ngọc Chiến - Trưởng Ban biên tập TH Đối ngoại cho biết: "Khác với các chương trình trước đây, chúng tôi muốn nói nhiều hơn đến thân phận của người Việt ở nước ngoài, thành công cũng như thất bại đều gắn với danh tính và nguồn gốc của họ. Khán giả sẽ được gặp nhiều cảnh ngộ cả thành công lẫn bi thương của người Việt ở nước ngoài. Chương trình cũng cung cấp một số chất liệu chưa từng được đề cập về hậu duệ của các vị vua yêu nước Hàm Nghi, Thành Thái, Duy Tân và số phận của gần hai chục ngàn nông dân Việt Nam được đưa sang Pháp những năm cuối của Chiến tranh Thế giới thứ Hai cùng với các chất liệu đặc sắc, khách mời đặc biệt, những người nước ngoài am hiểu về cộng đồng người Việt ở nước ngoài và lịch sử di cư của người Việt".

Phóng sự thứ nhất mang tới cho khán giả câu chuyện về vợ chồng hoàng tử Bảo Ngọc - con trai vua Duy Tân. Năm nay 85 tuổi, ông Georges Vĩnh San vẫn cùng vợ về Việt Nam thăm mộ vua Duy Tân và họ hàng hoàng tộc. Ông chia sẻ: “ Tôi bắt đầu nghĩ đến Việt Nam sau khi bố tôi, vua Duy Tân qua đời trong một tai nạn máy bay ngay trước khi ông có ý định quay trở về Việt Nam, làm cầu nối giữa chính quyền Pháp và Chủ tịch Hồ Chí Minh... Bố tôi sống lặng lẽ nhưng trong ông Việt Nam có một vị trí rất lớn trong trái tim, nhất là khi ông phải đi khỏi đất nước trong hoàn cảnh như vậy... Tôi về Việt Nam bởi đơn giản đó là đất nước của cha tôi và đây là lần thứ sáu tôi quay trở về Việt Nam...”

Theo thống kê, từ thế kỉ XIX đến trước năm 1954, số lượng người Việt Nam di cư ra nước ngoài không lớn, khoảng trên dưới 100.000 người. Người Việt ở hải ngoại lúc đó phân bố ở vài chục nước, nhiều nhất ở Pháp và các thuộc địa của Pháp ở châu Phi. Như vậy cộng đồng người Việt tại Pháp có nguồn gốc từ lâu đời so với cộng đồng khác, từ những người dòng dõi hoàng gia cho tới nông dân Việt Nam bị bắt đi phu sang Pháp. Lần đầu tiên chương trình mang đến cho quý vị khán giả câu chuyện thú vị và chưa từng được biết đến về những người thợ Việt Nam bị cưỡng bức di cư sang Pháp, làm thợ trong các nhà máy thuốc súng trong thời gian Thế chiến Thứ Hai những người mà cho đến nay vẫn là nạn nhân của một sự hiểu nhầm lịch sử.

Trong các phóng sự tiếp theo, Gala Ngày trở về mang tới cho khán giả câu chuyện về phóng viên Cath Turner người Australia và chị Trương Thị Quyền - hiện sinh sống tại Bỉ. Cath Turner là người gốc Việt được đem ra nước ngoài trong chiến dịch Babylift vào cuối năm 1975. Tại Australia, Cath được sống trong gia đình cha mẹ nuôi đầy ắp thương yêu nhưng vẫn có những nỗi niềm riêng khi chung quanh toàn “màu trắng”. Và chị đã có hành trình khó khăn đi tìm lại cha mẹ ruột, cũng như tìm hiểu thêm chiến dịch Babylift đưa trẻ sơ sinh mồ côi ra nước ngoài năm xưa... Còn chị Quyền là chủ nhà hàng Little Asia. Đó cũng là nơi chị thực hiện mơ ước người Việt Nam phải được biết đến, ẩm thực Việt Nam phải có danh tiếng so với ẩm thực các nước châu Á khác ở đây.

Trên hành trình tìm hiểu về những người Việt đang sinh sống định cư ở nước ngoài, Gala Ngày trở về tiếp tục đưa khán giả đến với châu Âu khi cộng đồng người Việt được hình thành đông đảo trong những năm 1980. Thật vậy, sau khi Liên Xô tan rã, bức tường Berlin sụp đổ, nhiều người đã chọn con đường ở lại chính thức để lao động, học tập, tu nghiệp, đoàn tụ gia đình và đã hình thành những cộng đồng lớn, nhỏ ở các “vùng đất mới” này...

Bên cạnh những người ra do các hoàn cảnh lịch sử khác nhau, giờ đây nhiều bạn trẻ Việt Nam cũng quyết định đi tìm môi trường quốc tế để phát triển và Thành Nhân là một trong số đó. Học tập ở Canada, Nhân sang Mỹ sống và làm việc từ 11 năm nay. Dù xa nhà đã lâu và sống trong môi trường khác nhưng Nhân vẫn giữ truyền thống gia đình Việt. Thành Nhân là đại diện cho một nhóm người Việt trẻ thành công tại Google và đặc biệt là thung lũng Silicon. Mỗi người một hoàn cảnh và có một con đường riêng đến với Google nhưng đều chứng tỏ năng lực, ý chí Việt tại xứ người.

Gala Ngày trở về đã mời anh Kyle Horst - một người Mỹ rất am hiểu về cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài và nhà báo Pierre Daum của tờ báo danh tiếng Le Monde diplomatique (Pháp), đồng thời là một nhà nghiên cứu lịch sử tham gia trao đổi tại trường quay. Không chỉ giúp khán giả hiểu hơn về sự ra đi những người Việt xa xứ, các phóng sự trong chương trình còn chia sẻ ước mơ của cộng đồng Việt kiều. Tuy sống xa Tổ quốc, nhưng họ vẫn luôn giáo dục con cháu phải giữ gìn bản sắc và những giá trị truyền thống của người Việt khi ra thế giới.

Nhà báo Trần Ngọc Bích - Trưởng phòng Chương trình - Ban Truyền hình đối ngoại cho biết thêm: “Gala Ngày trở về năm nay là một bức tranh chân thực về đời sống cộng đồng người Việt bên ngoài lãnh thổ. Có người thành đạt đang làm rạng danh Việt Nam, có nhiều người ra đi tìm cơ hội việc làm nhưng không may mắn, lao động vất vả và cuốn trong những guồng mưu sinh đầy thăng trầm nơi xứ người. Trong cuộc mưu sinh đó, có những người thậm chí bị đẩy đến đường cùng, vì thiếu hiểu biết về pháp luật sở tại mà bị kết án trong các trại giam... Tuy nhiên dù trong hoàn cảnh nào, người Việt cũng luôn nỗ lực, cố gắng vươn lên, chịu thương, chịu khó vì con cái, vì các thế hệ tương lai.. Và quan trọng, trên bước đường công danh, trên những chặng đường mưu sinh thăng trầm người Việt vẫn luôn có những cách để trở về với làng quê mình, trở về với nguồn cội của mình...”

Gala Ngày trở về kết thúc với tâm sự của đạo diễn Trần Văn Thủy: "Tôi lớn lên và câu hỏi Nếu đi hết biển thì đi đến đâu? vẫn theo đuổi tôi. Tôi lớn khôn và ngày càng nhiều trải nghiệm, thím tôi âm thầm qua đời khi tôi ở nước ngoài. Một lần từ xa trở về, tôi đến thắp hương bên mộ thím mà xót xa thì thầm: "Thím ơi, cháu thương thím vì cho đến lúc chết thím cũng không biết đi hết biển là đến đâu. Bây giờ cháu biết rồi thím ạ. Nếu đi hết biển, qua các đại dương và các châu lục, đi mãi, đi mãi thì cuối cùng lại trở về quê mình, làng mình thím ạ...".