Việt Nam thuộc nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới. Thương mại điện tử chiếm hơn 60% quy mô của nền kinh tế số Việt Nam. Thế nhưng, sự tham gia ngày càng sâu của các sàn thương mại điện tử xuyên biên giới, nở rộ mô hình kinh doanh livestream bán hàng cả trong và ngoài nước đang gây sức ép lớn đối với hàng hóa Việt Nam, sàn thương mại, doanh nghiệp nội địa, cùng rủi ro về kinh doanh không lành mạnh, trốn thuế.
Các sàn thương mại điện tử xuyên quốc gia sẽ không được cung cấp hàng hóa, dịch vụ khi chưa hoàn thành thủ tục với cơ quan quản lý Nhà nước Việt Nam. Hàng hóa, dịch vụ nước ngoài sẽ phải đáp ứng các tiêu chuẩn, quy chuẩn của thị trường Việt Nam. Đây là một trong những nội dung trong văn bản Bộ Công Thương đang lấy ý kiến các bên để xây dựng dự thảo Luật Thương mại điện tử. Đây là lần đầu tiên Việt Nam có bộ luật riêng về lĩnh vực thương mại điện tử.
Theo Cổng thông tin Quản lý hoạt động thương mại điện tử, Bộ Công Thương, hiện có khoảng 15 văn bản pháp luật như pháp luật về thuế, quảng cáo, kinh doanh hàng hoá, thông tư, nghị định, chỉ thị liên quan đến thương mại điện tử.
Các sàn thương mại điện tử xuyên quốc gia sẽ không được cung cấp hàng hóa, dịch vụ khi chưa hoàn thành thủ tục với cơ quan quản lý Nhà nước Việt Nam.
Cuối năm 2024, sàn thương mại điện tử Temu gây sốc với người tiêu dùng Việt Nam với hàng hóa siêu rẻ. Sàn này cũng đã phải dừng hoạt động để hoàn thành thủ tục đăng ký theo yêu cầu của Bộ Công Thương.
Thế nhưng liệu cơ quan quản lý có kiểm soát được hết và ra các văn bản như với Temu khi hiện nay các sàn thương mại điện tử tồn tại với nhiều hình thức không chỉ là trang web, ứng dụng mà bán qua kênh của mạng xã hội, len lỏi vào thị trường. Thậm chí các doanh nghiệp ngoại bắt đầu đầu tư mô hình "kho livestream nội đô" tại một số đô thị lớn để giúp hàng ngoại có đường ngắn nhất đến tay người dùng Việt Nam.
Tìm theo những lời quảng cáo, nhóm phóng viên trong vai công ty có nhu cầu hợp tác đã tiếp cận được doanh nghiệp đứng sau mô hình "kho livestream nội đô". Với đa dạng các dịch vụ mà doanh nghiệp cung cấp từ đào tạo nhân sự, xây kênh bán hàng cho đến cung cấp nguồn hàng, việc bán hàng trực tuyến chưa bao giờ dễ dàng hơn qua các phiên livestream đằng sau những căn phòng chỉ từ vài m2. Rất dễ bắt gặp các hàng hóa ngoại nhập.
Quy mô thương mại điện tử gia tăng
Quy mô thương mại điện tử Việt Nam hiện chỉ sau Indonesia và Thái Lan trong khu vực Đông Nam Á.
Năm 2024, quy mô thị trường thương mại điện tử bán lẻ Việt Nam ước vượt mốc 25 tỷ USD, tăng khoảng 20% so với năm 2023. Số này cao hơn so với dự báo 22 tỷ USD trước đó của Google, Temasek, Bain & Company.
Như vậy, trong khu vực, quy mô thương mại điện tử Việt Nam hiện chỉ sau Indonesia và Thái Lan. Sự bùng nổ của thương mại điện tử đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiêu thụ hàng hóa cho doanh nghiệp, người dân. Đặc biệt là tạo công ăn việc làm cho hàng trăm nghìn người đang trực tiếp kinh doanh qua các kênh bán hàng online. Đồng thời cũng đóng góp không nhỏ vào nguồn thu cho ngân sách nhà nước.
Hiện nay, ngành thuế đã có đủ dữ liệu của 725.000 tổ chức, cá nhân kinh doanh trên các sàn thương mại điện tử, mạng xã hội. Những ai kinh doanh mặt hàng gì, doanh thu ra sao cơ quan thuế đều nắm được để rà soát, đối chiếu. Năm vừa qua, hơn 30.000 cá nhân kinh doanh thương mại điện tử có dấu hiệu vi phạm cũng đã bị truy thu và xử phạt 1.223 tỷ đồng, vì thế mà số thuế thu được trên thương mại điện tử đạt khoảng 116.000 tỷ đồng, tăng 22%. Đó là điều rất đáng mừng khi chúng ta nỗ lực tránh thất thu thuế. Nhưng trong bối cảnh các tập đoàn thương mại điện tử lớn của nước ngoài - với chủ lực là hàng giá rẻ - đang có động thái mở rộng vào thị trường Việt Nam.
Hàng hóa nước ngoài đến từ các nền sản xuất phát triển, mạng lưới giao vận ngày càng hoàn thiện, nay có thêm sự "hậu thuẫn" từ các mô hình kinh doanh cạnh tranh giá rẻ của những tập đoàn công nghệ. Tất cả những yếu tố này đang gây sức ép cạnh tranh cho hàng hóa Việt Nam. Do vậy, cần xây dựng khung khổ pháp lý mạnh hơn nữa để vừa khuyến khích các mô hình kinh doanh, thương mại mới nhưng đảm bảo cạnh tranh công bằng với hàng hóa Việt Nam.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!