Câu chuyện về tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng xảy ra tại làng tái chế nhôm Mẫn Xá, thuộc xã Văn Môn, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đã nhiều lần được phản ánh trên chương trình Chuyển động 24h.
Nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường tại làng nghề tái chế nhôm lớn nhất miền Bắc, đầu năm 2015, UBND tỉnh Bắc Ninh đã ban hành Quyết định thành lập Cụm công nghiệp làng nghề Mẫn Xá với diện tích 29,6 hecta, do Công ty Cổ phần Tập đoàn Hanaka làm chủ đầu tư.
Được xây dựng với chủ trương di dời các cơ sở sản xuất nhôm ra khỏi khu dân cư nhằm mục tiêu giải quyết triệt để vấn đề ô nhiễm môi trường tại làng nghề tái chế nhôm truyền thống. Tuy nhiên thực tế, đến nay, một làng nghề tái chế nhôm Mẫn Xá thứ 2 lại đang dần được hình thành và tồn tại ngay trong chính cụm công nghiệp này.
Khu dân cư bị bao phủ và chìm trong khói thải từ Cụm công nghiệp làng nghề Mẫn Xá, Văn Môn. Dù cụm công nghiệp làng nghề này đã đi vào hoạt động với 275 cơ sở, nhưng tất cả đều trong tình trạng 3 không: không có giấy phép môi trường, không trạm xử lý nước thải và không có giấy phép phòng cháy chữa cháy.
Bầu không khí ở làng Mẫn Xá đặc quánh bụi nhôm. (Ảnh: VOV)
"Đến nay công ty thực hiện chưa đủ và còn thiếu rất nhiều trong quy định Luật Bảo vệ môi trường. Nhiều cơ sở, công ty đã vào xây dựng, hoạt động, nhưng không có hồ sơ giấy phép gì liên quan đến môi trường cả", ông Lê Đức Thọ, Phó Chi Cục trưởng Chi Cục bảo vệ môi trường tỉnh Bắc Ninh, cho biết.
Ngang nhiên hoạt động trái phép với quy mô lớn, do đó hiện tại, điểm khác biệt lớn nhất giữa các lò nấu nhôm trong khu dân cư và cụm công nghiệp chỉ là vị trí địa lý. Còn cơ bản, công nghệ tái chế nhôm không khác gì nhau.
Thậm chí, thay vì sử dụng than đá hay gỗ, hiện nay để cắt giảm chi phí nhiên liệu và tăng công suất, nhiều lò tại cụm công nghiệp đã sử dụng cả dầu thải để đốt lò khiến mức độ ô nhiễm ngày càng gia tăng.
Sự lạc quan của những người lao động ở đây không khiến phóng viên có thể làm quen được với bầu không khí đặc quánh bụi nhôm, vì sự độc hại của nó có thể làm những người mới đến choáng váng sau một vài phút có mặt.
Theo quy hoạch, cụm công nghiệp làng nghề được thiết kế gồm có trạm xử lý nước thải lẫn khu tập kết xỉ thải tập trung, nhưng đến nay, mọi thứ vẫn nằm trên giấy. Vì nơi xây dựng trạm xử lý nước thải vẫn chưa được giao đất. Còn khu lưu chứa xỉ thải tập trung chưa hoàn tất công tác giải phóng mặt bằng. Tuy nhiên điều vấp phải sự phản ứng nhiều nhất của các hộ dân lại đến từ cách triển khai dự án. Vì cơ sở hạ tầng tại cụm công nghiệp chưa được nghiệm thu, cấp phép, doanh nghiệp đã bán đất, thu tiền cho các hộ vào xây dựng nhà xưởng, với mức giá không đúng như lời hứa hẹn lúc thu hồi đất nông nghiệp thời điểm ban đầu.
Do đó, một số hộ không đồng tình di dời cơ sở nấu nhôm từ trong làng ra cụm công nghiệp nên thực tế nhiều vị trí, đất trong cụm hiện để cỏ mọc hoang.
Một dự án vốn sinh ra để giải quyết vấn nạn ô nhiễm môi trường trong làng nghề lại đang chính là nguồn phát sinh thêm sự ô nhiễm. Vì cùng lúc, các lò nấu nhôm trong làng lẫn ở cụm công nghiệp đều đua nhau xả thải ra môi trường, từ trên trời… cho đến dưới đất.
Nhức nhối nạn đổ xỉ thải trái phép tại làng nghề tái chế nhôm
Theo tìm hiểu của nhóm phóng viên, từ khi hoạt động trái phép đến nay, chủ đầu tư dự án cụm công nghiệp làng nghề Mẫn Xá, Văn Môn là Công ty Cổ phần Tập đoàn Hanaka, mới chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính duy nhất một lần với số tiền 275 triệu đồng vì vi phạm trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản.
Hiện Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang phối hợp với địa phương, thành lập đoàn giám sát về bảo vệ môi trường đối với các cơ sở và chủ đầu tư hạ tầng cụm công nghiệp làng nghề Mẫn Xá, Văn Môn. Trong khi chờ giải pháp quyết liệt để giải quyết tình trạng ô nhiễm tại xã Văn Môn, vấn nạn đổ xỉ thải trái phép vẫn đang là bài toán chưa có lời giải tại địa phương này.
Vốn được xếp trong diện chất thải nguy hại, có độc tính cao, có thể đe dọa tính mạng con người, bã xỉ nhôm lẽ ra phải được thu gom, vận chuyển đến cơ sở xử lý được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp phép, nhưng cuộc xâm chiếm của bã thải xỉ nhôm vẫn chưa dừng lại ở ngôi làng này.
Thực tế, tại bãi thải của cả làng, ngoài những bao tải nhỏ, còn có vô số các bao chứa xỉ nhôm cỡ lớn, với trọng lượng lên đến 1 tấn. Một số bao tải vẫn còn nhằng nhịt chữ nước ngoài.
"Mỗi một chuyến xe 3 chân là hàng mấy chục tấn xỉ thải họ mang về. Khi tôi báo cáo với ủy ban thì công an môi trường lại không bắt được những người ấy, mà chỉ bắt được toàn nhân dân trong thôn Mẫn Xá đổ trộm xỉ thải ra, nên thực sự rất bức xúc", ông Mẫn Văn Tĩnh, Trưởng thôn Mẫn Xá, xã Văn Môn, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh, cho hay.
Cũng theo vị Trưởng thôn Mẫn Xá, trên địa bàn có một số cá nhân nhận thu gom xỉ thải cho các cơ sở tái chế nhôm bên ngoài, sau đó lợi dụng đổ trộm tại đây. Trên thực tế, trong quá trình tìm hiểu, nhóm phóng viên thu thập được hợp đồng mua bán cũng như hóa đơn của một cá nhân tại thôn Mẫn Xá đã từng mua gom xỉ nhôm thải từ một doanh nghiệp ở Hải Dương.
Ung thư hiện là nỗi sợ của người dân trong vùng ảnh hưởng, nhưng nguyên nhân có phải xuất phát từ sự ô nhiễm của các lò tái chế nhôm hay không lại chưa có cơ quan nào nghiên cứu đánh giá, nên xỉ thải từ nhiều nguồn đổ về cứ mặc nhiên xâm chiếm ruộng đồng… và tiến sát đến bãi nghĩa địa của người dân như không có sự liên quan.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!