Quần thể di chỉ khảo cổ Cát Tiên bị vùi lấp trong lòng đất từ hơn ngàn năm nay, được phát hiện năm 1985. Qua 8 cuộc khai quật, các nhà khảo cổ học đã tìm thấy một quần thể phế tích, gồm nhiều kiến trúc đền đài, mộ tháp và hơn 1.000 hiện vật, nhiều mảnh vàng chạm khắc các thần linh, tu sĩ, hoa sen...
‘ Mi cửa bằng đá tại một khu khai quật Thánh địa Cát Tiên. (Ảnh: Internet)
Đặc biệt, quần thể di chỉ khảo cổ còn khai quật được cặp ngẫu tượng Linga-Yoni, lớn nhất Đông Nam Á và tấm mi cửa (trán cửa) bằng đá nặng hơn 1 tấn, khác lạ hoàn toàn với các mi cửa tháp Chàm từng thấy.
Các nhà khoa học phỏng đoán rằng, di tích Cát Tiên là một Vương quốc cổ xuất hiện khoảng thế kỷ IV đến thế kỷ VIII. Mặc dù nhiều hội thảo khoa học đã được tổ chức, nhưng đến nay những bí ẩn về di chỉ Cát Tiên chưa được giải mã như: Thuộc nền văn hóa nào, niên đại nào, chủ nhân là ai, có vai trò gì, mối quan hệ nào với lịch sử...