Trước khó khăn của người dân, việc tái cơ cấu ngành nuôi và chế biến cá tra đang là vấn đề cấp thiết. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm là phân chia lại lợi nhuận trong chuỗi giá trị sản xuất cá tra thông qua mô hình liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, thực tế sản xuất ở ĐBSCL cho thấy, nông dân vẫn không được nhiều lợi nhuận, thậm chí là phải nhường chỗ cho doanh nghiệp trong chuỗi nuôi và chế biến cá tra.
Trong lúc nông dân treo ao vì thiếu vốn thì mô hình nuôi gia công cho doanh nghiệp được xem là cứu cánh. Nhưng một số doanh nghiệp thủy sản có tiềm lực cho biết, họ không mặn mà với mô hình liên kết này. Bởi tự nuôi, 1 kg cá tra giảm giá thành sản xuất khoảng 2.000 đồng.
Bà Nguyễn Thị Ánh, Giám đốc Công ty cổ phần thủy sản Sông Tiền cho biết: “Doanh nghiệp nuôi cá chế biến có nhiều cái lợi, thứ nhất là vay USD lãi suất chỉ 4% năm, thứ hai là mua thức ăn, nếu 15.000 tấn/năm thì cuối năm họ sẽ trừ lại cho chúng tôi phần trăm, thứ ba là khi mua thức ăn có hóa đơn thì khi xuất khẩu, được hoàn thuế VAT 5%. Doanh nghiệp nuôi chế biến thì thấp hơn dân 2.000 đồng”.
‘ Nguồn: VASEP
Doanh nghiệp lớn không mặn mà nên chỉ còn lại những doanh nghiệp nhỏ không đủ khả năng đầu tư vùng nuôi riêng liên kết với nông dân. Tuy nhiên, những doanh nghiệp này lại đang cần vốn để xoay vòng, họ sẵn sàng xuất khẩu với giá thấp để nhanh chóng lấy tiền mặt. Sau đó, doanh nghiệp lại quay về ép giá nông dân. Nhiều rào cản kỹ thuật được đưa ra mà phần thiệt luôn thuộc về người nuôi cá.
Tự nuôi thì lỗ, liên kết với doanh nghiệp cũng chẳng khá hơn. Đầu năm 2010, 2 ha đất được ông Nguyễn Hòa Bảy, xã Hòa Hưng, Cái Bè, Tiền Giang cho thuê nuôi cá tra gia công, chưa hết hợp đồng 5 năm, người thuê đã trả lại đất.
Hiện nay, doanh nghiệp vẫn cần vốn xoay vòng nên sẵn sàng liên kết với nông dân theo mô hình nuôi gia công, nhưng một khi thị trường xuất khẩu ổn định trở lại, doanh nghiệp đã có đủ tiềm lực liệu họ có còn mặn mà thực hiện mô hình liên kết? Viễn cảnh người nông dân bị gạt ra khỏi chuỗi sản xuất cá tra đang hiển hiện nếu Nhà nước không có một chính sách quy định hợp lý hơn.