1 trong 5 điểm mỏ thạch anh tại huyện Mường Tè đã được UBND tỉnh Lai Châu cấp phép cho Công ty Long Khánh khai thác tận thu từ tháng 4 vừa qua. Những lán trại phục vụ khai thác được dựng lên ngay dưới chân taluy cao hàng chục mét dọc tuyến đường tránh ngập 127, một công trình trọng điểm quốc gia.
Bên trong lán trại, một hệ thống đường hầm đã được đào thẳng từ chân taluy đường sâu vào bên trong gần 25 m. Cuối đoạn đường hầm này là hệ thống nhánh xương cá sang hai bên đang được đào bới để khai thác vàng.
‘ Máy móc dùng để đào vàng ngay sát tỉnh lộ 127 (Ảnh: Kinh tế nông thôn)
Theo Chỉ thị số 02, ngày 09/01/2012 của Thủ tướng Chính phủ quy định không cấp phép mới khai thác vàng sa khoáng. Đối với các mỏ đang khai thác, nếu không bảo đảm hiệu quả và yêu cầu về môi trường thì phải kiên quyết đóng cửa mỏ.
Thực hiện Chỉ thị này Chủ tịch UBND tỉnh Lai Châu cũng đã ký Quyết định tạm dừng cấp phép khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh từ tháng 10/2012. Tuy nhiên, chỉ vài tháng sau đó, Phó chủ tịch UBND tỉnh vẫn ký Quyết định cấp phép khai thác vàng cho Công ty Long Khánh.
Dù đã đào hầm xuyên ta luy đường vào sâu bên trong để khai thác vàng từ tháng 5, nhưng đến nay Công ty này vẫn chưa hoàn thiện hồ sơ cam kết về môi trường và chưa được chủ đầu tư đường 127 là Ban quản lý dự án Thủy điện Sơn La đồng ý. Lãnh đạo tỉnh Lai Châu cho rằng, việc cấp phép này là đúng thẩm quyền, vì đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường có văn bản chấp thuận.
Ông Nguyễn Chương, Phó chủ tịch UBND tỉnh Lai Châu cho biết: “Đây không phải cấp phép khai thác mới mà là cấp phép thu hồi qua phạm vi hành lang dự án công trình,cho phép của luật. Từ đó khẳng định không có chuyện lách luật, không có chuyện lách Chỉ thị 02 để thực hiện việc này”.
Tuy nhiên, theo ông Đặng Hùng Võ, Nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, việc cấp phép thu hồi hay khai thác chỉ khác nhau về câu chữ, vì bản chất vẫn là cấp phép khai thác. Hơn nữa, Chỉ thị 02/2012 của Thủ tướng Chính phủ không cho phép Bộ, Ngành nào xem xét các trường hợp ngoại lệ. Vì vậy, mọi vấn đề liên quan đến cấp phép khai thác phải được sự cho phép của Thủ tướng Chính phủ.
Ông Đặng Hùng Võ cho rằng: “Ngôn từ dùng trong cả hai văn bản này rất cương quyết: Không cấp phép khai thác vàng sa khoáng. Không có bất kỳ một ngoại lệ nào. Cấp phép đối với tận thu hay là thu hồi hay là gì đi nữa thì vẫn là hành vi khai thác, không thể nói đấy là hành vi khác.Việc làm này lại là bên taluy đường, tức là hành vi đào ra để lấy khoáng sản chứ không phải là chuyện nhặt nhạnh. Có thể thấy đây là việc cấp phép không đúng với Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ”.
Taluy là hạng mục chiếm tỷ trọng rất lớn trong kinh phí đầu tư xây dựng đường. Theo Bộ Giao thông Vận tải, việc đào hầm xuyên taluy sâu vào trong sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng công trình và cần được kịp thời ngăn chặn.
Ông Phạm Tuấn Anh, Phó cục Trưởng Cục Quản lý xây dựng và chất lượng công trình giao thông, Bộ GTVT cho biết: “Trước mắt tất cả những hoạt động đào bới như vậy là cần phải chấm dứt ngay lập tức. Khi xây dựng mới hoặc mở rộng tuyến đường đã phải suy nghĩ đến việc đảm ta luy nền đường. Xâm phạm đến taluy nền đường khi chưa có các giải pháp cần thiết để đảm bảo cho taluy nền đường thì rõ ràng là cần phải được ngăn chặn ngay. Việc đào hầm trong taluy nền đường thì nó tạo ra mất ổn định cho ta luy tuyến đường. Cả trước mắt và lâu dài thì đều nguy hại cả”.
Sau khi các địa phương được phân quyền cấp phép khai thác khoáng sản, việc cấp phép khai thác diễn ra ồ ạt, mất kiểm soát. Luật khoáng sản sửa đổi, bổ sung năm 2010 cùng với Chỉ thị 02 của Thủ tướng Chính phủ là để khắc phục tình trạng này. Tuy nhiên, nếu công tác giám sát thực thi không tốt thì kiểu cấp phép “thu hồi” khoáng sản như ở Lai Châu rất có thể sẽ tái diễn ồ ạt như cấp phép khai thác tận thu trước đây.