Cẩn trọng khi sử dụng thuốc y học cổ truyền

Theo Ths.Bs Vũ Văn Đại, Khoa Y học cổ truyền - Bệnh viện TWQĐ 108: Hàng nghìn năm trước khi tiếp cận với thuốc y học hiện đại, cha ông chúng ta đều dùng thuốc y học cổ truyền. Nhìn chung, đây là giải pháp mang đậm tính tự nhiên, gần gũi và thân thiện với cơ thể con người, nhiều loại vừa là thuốc vừa là thực phẩm. Có những vị thuốc có độc tính như phụ tử, ô đầu, mã tiền, ba đậu, thần sa, hùng hoàng... Tuy nhiên, với sự bào chế đúng cách, được các thầy thuốc chính danh chỉ định và sử dụng với liều lượng phù hợp thì hoàn toàn không có các tác dụng ngoại ý. Nhưng hiện nay, vì mục đích trục lợi hoặc do trình độ hạn chế nên các vị thuốc của đông y đã bị người ta sử dụng bừa bãi, bào chế không đúng cách và cá biệt có nơi trộn thêm tân dược thuộc nhóm Non steroid hoặc Steroid nhằm đạt hiệu quả nhanh mạnh và từ đó dễ kiếm tiền từ người bệnh.

Việc tự ý mua và sử dụng các loại đông dược xuất xứ không rõ nguồn gốc, thuốc rởm, thuốc kém chất lượng và chưa được Bộ Y tế cấp phép lưu hành đã khiến không ít người bị ngộ độc, suy gan, suy thận, thậm chí tử vong... Điều này đã làm ảnh hưởng rất lớn đến uy tín của nền y dược học cổ truyền.

Trên thực tế, người bệnh luôn có tâm lý "có bệnh thì vái tứ phương" hay "đói thì ăn, đau uống thuốc". Với những lời quảng cáo ''có cánh'', lại sính thuốc ngoại, nên không ít người tin, thậm chí sẵn sàng bỏ số tiền lớn để mua dùng "điều trị triệt để, dứt điểm 100%" hay "không độc hại với cơ thể, hoàn toàn từ thảo dược tự nhiên"…

Đặc biệt, với nhiều người mắc bệnh mạn tính như xương khớp, đái tháo đường, tăng huyết áp… thì việc sử dụng thuốc tân dược kéo dài khiến người bệnh mệt mỏi. Họ thường cho rằng thuốc Đông y lành tính và mang tới hiệu quả cao. Vì vậy, dù chưa thăm khám, người bệnh đã vội "đặt cược" tính mạng, sức khỏe của mình cho những may, rủi, không thể lường trước hậu quả…Không khó để bắt gặp những người rao bán thuốc thảo dược chữa các bệnh xương khớp, từ thoái hóa cột sống cho đến loãng xương, viêm khớp dạng thấp… Hay thuốc có tác dụng làm đẹp da, tăng cân và bồi bổ cơ thể... Các loại thuốc này đều có nhãn mác tiếng nước ngoài nên khó có thể đọc hiểu được hàm lượng các thành phần, đơn vị sản xuất và độ uy tín của sản phẩm… Thế nhưng sản phẩm lại được khá nhiều người ưa chuộng, đặc biệt là người cao tuổi, với tâm lý sính "thuốc ngoại".

Thuốc đông y với nhiều dạng bào chế như sắc uống, cao, đơn, hoàn, tán... nếu được bào chế chuẩn, sử dụng đúng cách, đúng liều theo quan điểm "biện chứng luận trị" đặc sắc của Đông y thì sẽ đạt được tính hiệu quả và tính an toàn. Nghĩa là tùy theo chứng trạng biểu hiện ở người bệnh thông qua tứ chẩn "Vọng, văn, vấn, thiết" mà sử dụng phép chữa, bài thuốc khác nhau. Tuy nhiên hiện nay, trên thị trường tràn lan các thuốc nhập lậu từ nước ngoài vào Việt Nam được quảng bá như "thần dược chữa bách bệnh". Đặc biệt, có loại tân dược nhưng lại mạo danh là thảo dược để bán ra thị trường. Đông y dùng thuốc theo nguyên tắc "biện chứng luận trị", vì thế không thể dùng một bài thuốc mà điều trị "bách bệnh" như lời đồn thổi trên mạng. Do đó, nếu tự ý sử dụng thuốc sẽ dẫn tới nhiều nguy cơ cho sức khỏe.

Thứ nhất, nguy cơ ngộ độc thuốc: Những loại thuốc đông dược ngoại nhập không rõ nguồn gốc, thường trộn thêm các thành phần thuốc tây thế hệ cũ 10 - 20 năm về trước với rất nhiều tác dụng phụ, thậm chí hiện bị cấm sử dụng. Do vậy, sử dụng những loại thuốc này dễ dẫn tới ngộ độc cho người dùng lâu dài.

Điển hình như những người bệnh xương khớp (thoái hóa khớp gối, thoái hóa cột sống thắt lưng, viêm khớp dạng thấp…) thường có xu hướng dùng các thuốc đông y kéo dài. Trong thành phần một số thuốc đang rao bán trên thị trường có chứa các loại thuốc giảm đau, chống viêm (corticoid), làm thuyên giảm cơn đau nhanh, khiến nhiều người lầm tưởng thuốc có hiệu quả cao.

Thực chất, corticoid là chất chống viêm, giảm đau rất mạnh, được điều trị trong rất nhiều bệnh, tuy nhiên corticoid cũng có nhiều tác dụng ngoại ý như giữ nước, mệt mỏi, đái tháo đường, khó lành vết thương, teo cơ, đục thủy tinh thể, tăng huyết áp, tổn thương gan, loãng xương, suy thận…

Bên cạnh đó, những loại thuốc đông y do thiếu kiến thức trong bào chế dược liệu, chưa loại bỏ được tạp chất có hại như chì, đồng, kẽm, thủy ngân, asen… bào chế sai cách hay sử dụng bừa bãi đều có thể dẫn đến nguy cơ độc hại ngoài tầm kiểm soát. Khi uống những loại thuốc này sẽ gây ảnh hưởng đến các cơ quan tim, mắt, gan, thận… Các trường hợp nhiễm độc này cần thời gian điều trị lâu dài, tốn kém, thậm chí chất độc tích tụ trong cơ thể lâu dài còn gây ra nhiều biến chứng rất nguy hiểm.

Thứ hai, nguy cơ suy gan, suy thận: Với quan niệm thuốc đông y làm từ thảo dược, lành tính nên người bệnh có xu hướng tự dùng thuốc kéo dài mà không có sự kiểm soát của thầy thuốc, dẫn đến phụ thuộc thuốc, nghiện thuốc, tổn thương gan, thận cùng các cơ quan khác.

Nguy hiểm hơn, hiện nay có nhiều thuốc nhập lậu, trôi nổi trên thị trường, công tác bảo quản dược liệu gặp nhiều khó khăn, cẩu thả, dễ ẩm mốc, hư hỏng hoặc lạm dụng chất bảo quản... khi sử dụng gây hại từ từ, không dễ để phát hiện, đến khi phát hiện thì chức năng gan, thận đều đã giảm ở mức độ nặng, thậm chí xơ gan hay suy thận phải chạy thận nhân tạo.

Thứ ba, nguy hại với trẻ em: Không ít người khi thấy con trẻ ốm yếu, suy dinh dưỡng đã mua các loại thuốc thảo dược nhập ngoại để con bồi bổ cơ thể. Thế nhưng, trẻ em là đối tượng đặc biệt nhạy cảm và cần cân nhắc kỹ trước khi sử dụng bất kỳ một loại thuốc hay thực phẩm chức năng nào. Bởi chức năng các cơ quan cơ thể trẻ chưa hoàn thiện, quá trình hấp thu, chuyển hóa và thải trừ diễn ra kém hơn, nên độc tính của thuốc đối với trẻ em thường rõ ràng và nghiêm trọng hơn.

Nếu sử dụng dược liệu cho trẻ một cách tùy tiện, không rõ nguồn gốc, thành phần, theo lời mách bảo hay theo người không có chuyên môn thì không những không mang đến lợi ích sức khỏe mà còn gây hại cho trẻ và cả sự phát triển sau này của trẻ.

Đồng thời, cần phải ý thức rõ, thuốc dù là tân dược hay thuốc đông dược không thể sử dụng tùy tiện, mà phải được khám và sử dụng theo kê đơn của bác sĩ. Người bệnh nên thăm khám và điều trị tại các bệnh viện y học cổ truyền, bệnh viện có khoa y học cổ truyền khi có nhu cầu sử dụng thuốc thảo dược.

Khoa Y học cổ truyền Bệnh viện Trung ương quân đội 108 đã không ít lần nhận được những cuộc gọi phản ánh từ người dân hỏi về các loại thuốc Đông y mà họ được quảng cáo, chào hàng trên mạng từ các đối tượng mạo danh hình ảnh của Khoa. Đây đều là những đối tượng lừa đảo, sử dụng các thủ đoạn tinh vi nhằm lôi kéo người dân mua những sản phẩm không rõ nguồn gốc, dẫn đến tiền mất, tật mang. Đây là điều cực kỳ nguy hiểm mà chúng tôi đã nhiều lần cảnh báo.

Trước những thực trạng đó, các bác sĩ khuyến cáo người dân cần đề cao cảnh giác, nâng cao sự hiểu biết, không tự ý mua các loại thuốc Đông y không rõ xuất xứ, tin vào những lời truyền miệng, hay hình ảnh quảng cáo trên mạng xã hội, mạng internet. Hãy tới các đơn vị cơ sở y tế uy tín, được cấp phép để được thăm khám, điều trị bằng y học cổ truyền một cách hiệu quả và an toàn nhất, tránh "tiền mất tật mang".

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!