Thừa vitamin A có thể gây hại cho xương

Lâu nay, người ta thường chú ý đến các tai biến do thừa vitamin A như chán ăn, nôn ói, sút cân, gây dị tật cho thai, còn tai biến cho xương được ghi nhận nhưng chưa được giải thích, chứng minh. Những năm gần đây, điều này đã được làm rõ trong các thí nghiệm trên súc vật, trong nghiên cứu lâm sàng và dịch tễ.

Acid retinoic (một chất chuyển hóa có hoạt tính của vitamin A) kích thích sự hình thành và hoạt động của tế bào hủy xương (hủy cốt bào) dẫn đến tăng sự tiêu xương và hình thành xương màng (periosotal bone). Tăng sự tiêu xương dẫn đến giảm mật độ chất khoáng ở xương làm cho xương giòn, kém dẻo dai, sức chịu lực kém nên dễ gãy. Hình thành xương màng gây nên phì đại xương (hyperostoris). Hiện tượng này thường xảy ra ở xương đốt bàn tay, đốt bàn chân, các xương ống khác như xương trụ, xương chày, xương mác.

‘ Ảnh minh họa

Các nghiên cứu cho thấy những người bổ sung mỗi ngày lớn hơn 5.000 IU vitamin A có mật độ chất khoáng xương thấp hơn 10% so với người bổ sung mỗi ngày nhỏ hơn 5.000 IU vitamin A và có nguy cơ gãy cổ xương đùi cao gấp 2,1 lần so với người bổ sung mỗi ngày ít hơn 1.666 IU vitamin A. Thực tế cho thấy, người vùng Bắc Âu bổ sung vitamin A cao gấp 6 lần người Nam Âu và tỷ lệ gãy xương đùi cũng cao hơn (Melthus, 1998).

Với tiền vitamin A (beta-caroten) dù bổ sung nhiều, dù nồng độ trong máu cao hơn người bình thường thì mật độ chất khoáng xương cũng không giảm, nguy cơ gãy xương cũng không tăng. (Melthus, 1998; Kart Michalsson, 2003).

Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, nếu bổ sung vitamin A mỗi ngày từ 2.000 - 2.800 IU thì mật độ khoáng xương đạt đến mức lý tưởng. Bổ sung cao hơn hay thấp hơn mức này đều không lợi cho xương (nghiên cứu Rancho Bernardo, Kim B,1966)

Từ đó có thể rút ra kết luận, đối với người già hay bị loãng xương, không nên bổ sung thường xuyên vitamin A cũng như không nên ăn quá nhiều các loại thực phẩm giàu vitamin A. Ở trẻ em và người trẻ tuổi nếu thiếu vitamin A sẽ bị quáng gà, khô giác mạc, loét giác mạc, mù, tăng sừng hóa, khô da có thể bổ sung vitamin A hoặc dùng thực phẩm giàu vitamin A nhưng không nên lạm dụng. Tốt nhất nên bổ sung dưới dạng tiền vitamin A (beta-caroten) sẽ an toàn hơn.

Vitamin A (retinol) có nhiều trong gan, thận, sữa, trong các loại thức ăn bổ sung vitamin A, còn tiền vitamin A (beta-caroten) có nhiều trong thực vật (củ cà rốt, màng hạt gấc...). Nếu cần bổ sung vitamin A (bằng ăn uống hay dùng thuốc), cần theo liều khuyến cáo mỗi ngày nam là 3.000 IU, nữ 2.300 IU vitamin A.

Nếu không có bệnh tật gì về đường tiêu hóa, ảnh hưởng đến quá trình hấp thu thì với mức ăn uống bình thường đã đủ hoặc ít nhất cũng đảm bảo được 50% nhu cầu vitamin A. Chỉ thiếu khi thức ăn quá nghèo hay hấp thu kém hoặc khi nhu cầu tăng khi bị bệnh mắt, bị bỏng... Đối với trẻ đã uống vitamin A trong chương trình bổ sung vi chất dinh dưỡng (6 tháng một lần) thì không cần dùng thêm bất cứ loại thuốc chứa vitamin A nào nữa.