Mạng xã hội và những mối nguy với sức khỏe tinh thần của trẻ

Những vấn đề về sức khỏe tâm thần ở thanh thiếu niên đã tăng mạnh trong hơn một thập kỷ qua. Các chuyên gia tự hỏi, việc sử dụng mạng xã hội tác động đến tình trạng này ở mức nào?

Lợi ích và tác hại

Hiện có những cuộc tranh luận gay gắt về lợi ích và tác hại của mạng xã hội đối với trẻ em. Một số thanh thiếu niên nhận được lợi ích khi họ sử dụng mạng xã hội để thúc đẩy kết nối tích cực với những người khác có chung sở thích hoặc bản sắc, tạo không gian cho sự tự chủ, sự biểu lộ. 

Tuy nhiên, các nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng, ảnh hưởng tiêu cực của mạng xã hội đối với trẻ em lớn hơn gấp nhiều lần so với ích lợi nhỏ bé kể trên. Các nhà khoa học nhấn mạnh, bộ não con người trải qua giai đoạn rất nhạy cảm trong độ tuổi từ 10 đến 19, khi bản sắc và cảm giác về giá trị bản thân đang hình thành. Việc sử dụng mạng xã hội thường xuyên có thể liên quan đến những thay đổi rõ rệt trong não bộ đang phát triển, có khả năng ảnh hưởng đến các chức năng như học tập và hành vi cảm xúc, kiểm soát xung lực và điều chỉnh cảm xúc. Các nền tảng mạng xã hội được thiết kế để tối đa hóa lượng thời gian chúng ta dành cho chúng. Đây là một việc vô cùng tai hại đối với một đứa trẻ, khi khả năng kiểm soát xung lực của chúng vẫn đang phát triển và bộ não của chúng đang ở giai đoạn phát triển nhạy cảm.

Theo một nghiên cứu về thanh thiếu niên Mỹ từ 12 đến 15 tuổi, những người sử dụng mạng xã hội hơn ba giờ mỗi ngày đối mặt với nguy cơ mắc phải các vấn đề tiêu cực về sức khỏe tâm thần gấp đôi, bao gồm các triệu chứng trầm cảm và lo âu. Qua mạng xã hội, thanh thiếu niên còn có thể dễ dàng truy cập nội dung cực đoan, không phù hợp và có hại. Các thuật toán truyền thông xã hội được xây dựng để quảng bá bất cứ điều gì bạn có vẻ quan tâm. Nếu một thanh thiếu niên tìm kiếm thông tin về bất kỳ tình trạng sức khỏe tâm thần nào, chẳng hạn như trầm cảm hoặc tự tử, mạng xã hội sẽ cung cấp cho họ ngay lập tức. Vì vậy, các em có thể sẽ nghĩ rằng mọi người xung quanh đều bị trầm cảm hoặc nghĩ đến việc tự tử. Điều này thực sự vô cùng nguy hại.

Rối loạn ăn uống cũng là một mối lo ngại khác. Một đánh giá của 50 nghiên cứu trên 17 quốc gia từ năm 2016 đến năm 2021 được công bố trên PLOS Global Public Health cho thấy, việc liên tục tiếp xúc trực tuyến với những hình ảnh thể chất lý tưởng mà phần lớn mọi người không thể đạt được có thể gây ra cảm giác méo mó về bản thân và rối loạn ăn uống. Đây được coi là một vấn đề đặc biệt ở các bé gái. Ngoài ra, những kẻ xấu muốn khai thác tình dục thanh thiếu niên hoặc tống tiền có thể sử dụng nền tảng truyền thông xã hội để phục vụ cho các hành vi săn mồi.

Các nghiên cứu cho thấy, thanh thiếu niên dành hơn ba giờ mỗi ngày trên mạng xã hội phải đối mặt với nguy cơ mắc các vấn đề về sức khỏe tâm thần cao hơn đáng kể và 46% thanh thiếu niên nói rằng, mạng xã hội khiến họ cảm thấy tồi tệ hơn về cơ thể của mình.

Lời khuyên dành cho các bậc phụ huynh

*Xác định độ tuổi con bạn sẽ có quyền truy cập mạng xã hội

Các chuyên gia vẫn đang tìm hiểu xem liệu có độ tuổi phù hợp để trẻ truy cập mạng xã hội hay không? APA giải thích rằng thanh thiếu niên trưởng thành ở các mức độ khác nhau, điều này khiến việc đưa ra khuyến nghị về độ tuổi phổ quát trở nên khó khăn. Mặc dù độ tuổi tối thiểu được yêu cầu phổ biến nhất trên các nền tảng mạng xã hội là 13, nhưng gần 40% trẻ em từ 8 -12 tuổi sử dụng mạng xã hội. Các chuyên gia khuyến nghị, trẻ em ở độ tuổi tiểu học không nên truy cập internet bằng thiết bị có tất cả các ứng dụng mạng xã hội. Bạn hãy sắm cho con một chiếc điện thoại chỉ có chức năng nghe - gọi thông thường, không có email, trình duyệt internet và các tính năng khác của điện thoại thông minh. Đối với những học sinh trung học cơ sở thể hiện sự trưởng thành và trách nhiệm - chẳng hạn như những em có thể tự đi ngủ và làm bài tập về nhà - thì việc truy cập thêm có thể ổn. Tuy nhiên, các bác sĩ nhi khoa khuyến cáo các bậc phụ huynh nên trì hoãn càng lâu càng tốt quyền truy cập hoàn toàn của trẻ vào điện thoại thông minh. Thiết lập các quy tắc và giáo dục trẻ em và thanh thiếu niên về việc cẩn thận trong cài đặt quyền riêng tư, tránh người lạ trên không gian mạng, không cung cấp thông tin cá nhân và biết cách báo cáo hành vi bắt nạt trên mạng.

*Giữ các thiết bị bên ngoài phòng ngủ

Các nghiên cứu khoa học cho thấy mối quan hệ giữa việc sử dụng mạng xã hội và chất lượng giấc ngủ kém, thời gian ngủ giảm và khó ngủ ở những người trẻ tuổi. Đối với thanh thiếu niên, giấc ngủ kém có liên quan đến các vấn đề về sức khỏe cảm xúc và nguy cơ tự tử cao hơn. Hãy cố gắng tạo ra văn hóa ở nhà bạn, nơi tất cả điện thoại đều tắt vào một thời điểm nhất định và ít nhất một giờ trước khi đi ngủ. Có thể cần phải yêu cầu con bạn đặt điện thoại bên ngoài phòng ngủ trước khi đi ngủ.

*Trò chuyện cởi mở với con

Các bác sĩ tâm lý khuyên bạn không nên giám sát nội dung điện thoại của con mình vì thanh thiếu niên cần có quyền riêng tư. Điều quan trọng là giữ cho các đường dây liên lạc luôn cởi mở và thiết lập sự tin tưởng nhất định với con bạn, để chúng sẽ tìm đến bạn nếu có vấn đề. Nếu bạn lo lắng về việc con mình sử dụng mạng xã hội và cảm thấy cần phải can thiệp, hãy trò chuyện với con theo cách nhẹ nhàng và kiên nhẫn nhất có thể.

*Hãy tự mình tuân theo các quy tắc

Với tư cách là cha mẹ, bạn là một hình mẫu và điều đó có nghĩa là phải tuân theo tất cả các quy tắc tương tự mà bạn đang đặt ra cho con mình. Nếu bạn yêu cầu con mình giới hạn thời gian sử dụng thiết bị, bạn cũng nên làm như vậy. Bạn có thể gặp khó khăn trong việc cưỡng lại nguồn cung cấp dữ liệu, tin nhắn và email trên mạng xã hội của mình. Đôi khi, việc thừa nhận với con bạn rằng bạn cũng cảm thấy khó khăn khi đặt thiết bị của mình xuống sẽ rất hữu ích.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!