Theo các chuyên gia y tế, không phải ung thư nào cũng biểu hiện bệnh sớm, rõ ràng, cụ thể ngay ở giai đoạn đầu. Vì thế cần tầm soát xét nghiệm ung thư sớm mới phát hiện bệnh.
Chất chỉ điểm ung thư là gì?
Chất chỉ điểm ung thư thường là các phân tử kích thước lớn, đa số là các phân tử chất protein (chất đạm) có gắn thêm thành phần chất đường hoặc chất béo, glycopolypeptides, lipoprotein.
Các chất chỉ điểm ung thư thường xuất hiện trong máu hoặc trong các chất dịch cơ thể
Các chất này được tổng hợp từ các tế bào ung thư và xuất hiện trong máu hoặc trong các chất dịch cơ thể với nồng độ tỉ lệ thuận với sự phát triển của khối ung thư.
Vai trò của chất chỉ điểm ung thư
Các chất chỉ điểm ung thư được dùng để tầm soát, phát hiện, chẩn đoán và theo dõi điều trị một số bệnh ung thư. Tuy nhiên để có kết luận chính xác bạn có mắc ung thư hay không cần phải kết hợp với các kết quả lâm sàng và cận lâm sàng khác như sinh thiết, chẩn đoán hình ảnh, thăm dò chức năng...
Định lượng chất chỉ điểm ung thư trước điều trị giúp bác sĩ lập kế hoạch điều trị phù hợp. Trong một vài trường hợp, định lượng chất chỉ điểm ung thư phản ánh giai đoạn cụ thể của bệnh và tiên lượng bệnh nhân. Sau khi kết thúc điều trị, định lượng chất chỉ điểm ung thư giúp theo dõi và phát hiện bệnh tái phát.
Phân loại chất chỉ điểm ung thư
- Nhóm chất chỉ điểm ung thư là những tế bào: Đây là những kháng nguyên tập trung trên bề mặt của màng tế bào.
- Nhóm chất chỉ điểm ung thư là các phân tử hoà tan trong dịch thể: Đó là những chất xuất hiện trong huyết thanh, nước tiểu hoặc các dịch khác của cơ thể.
Các xét nghiệm chất chỉ điểm ung thư:
- Alpha foeto - protein (AFP): Giúp cho chẩn đoán và theo dõi ung thư gan và ung thư tinh hoàn.
Ở người bình thường, 99% các cá thể có hàm lượng AFP < 10ng/ml. Người mắc ung thư gan: độ nhạy từ 30-80% tuỳ giai đoạn bệnh. Ung thư tinh hoàn: độ nhạy từ 60-80%. Cần phối hợp với HCG để có kết quả chính xác.
Để theo dõi và chẩn đoán ung thư gan cần làm xét nghiệm AFP kết hợp HCG
AFP hay được dùng để phát hiện sớm ung thư gan ở những người có nguy cơ cao như: nghiện rượu,viêm gan B mạn tính,viêm gan C mạn tính, xơ gan.
- Beta HCG (Beta Hormon Chorionic Gonadotrope): Chất chỉ điểm đối với ung thư tinh hoàn. Xét nghiệm HCG cần kết hợp với AFP để có kết quả chính xác.
- CEA (Carcino - Embrionic Antigen): Chất chỉ điểm ung thư đại trực tràng
Ở người bình thường, 99% có hàm lượng CEA < 5 ng/ml. CEA còn có vai trò trong chẩn đoán ung thư dạ dày, tụy, phổi, buồng trứng, cổ tử cung khi phối hợp xét nghiệm với một số chất chỉ điểm ung thư khác.
- CA 15 - 3 (Cancer Antigen 15-3): Chất chỉ điểm đặc hiệu nhất đối với ung thư vú.
98,7% người khoẻ mạnh có hàm lượng CA 15-3 < 30 U/ml. CA 15-3 giúp chẩn đoán ung thư vú với độ đặc hiệu 95%. Nếu kết hợp với CEA thì giá trị chẩn đoán được tăng lên.
- CA 19-9 (Carbohydrat Antigen 19-9): Chất chỉ điểm trong ung thư đường tiêu hóa như đại trực tràng, dạ dày, ung thư tuyến tụy, ung thư đường mật.
99,6% người khoẻ mạnh có hàm lượng CA 19-9 < 37 U/ml. Ung thư tuỵ và đường mật: độ nhạy 85%, độ đặc hiệu 95%. Ung thư đại trực tràng: phối hợp với CEA. Ung thư dạ dày: phối hợp với CEA và CA 72-4.
- CA 125 (Cancer Antigen 125): Chất chỉ điểm đối với ung thư buồng trứng.
95% người khoẻ mạnh có CA 125 < 35U/ml. CA125 có thể tăng gấp hàng trăm lần bình thường ở những người bị ung thư buồng trứng. Tuy nhiên cần kết hợp với xét nghiệm CEA và CA 72-4 để chẩn đoán chính xác hơn.
CA 125 là chất chỉ điểm đối với ung thư buồng trứng
- CT (Calcitonin): Chất chỉ điểm cho chẩn đoán và theo dõi ung thư tuyến giáp.
99% người khoẻ mạnh có hàm lượng Calcitonin < 10pg/ml.
CT giúp sàng lọc và chẩn đoán sớm cho những người nghi ngờ ung thư tuyến giáp với độ nhạy rất cao > 90%.
- CYFRA 21-1 (Cytokeratin 19 Fragment): Chất chỉ điểm để chẩn đoán và theo dõi ung thư phổi.
99% người khoẻ mạnh có hàm lượng CYFRA 21-1 < 1,8 ng/ml. 96% những người bị bệnh phổi lành tính có hàm lượng CYFRA 21-1 < 3,3 ng/ml.
Độ đặc hiệu của CYFRA 21-1 đối với ung thư phổi là 95 - 100%. Độ đặc hiệu này tăng hơn khi xét nghiệm phối hợp với CEA.
- PSA (Prostat Specific Antigen): Chất chỉ điểm cho ung thư tiền liệt tuyến.
Đối với những người < 50 tuổi, PSA < 2,5 ng/ml.
Những người > 50 tuổi, PSA < 5 ng/ml.
PSA được dùng làm xét nghiệm sàng lọc cho nam giới ở tuổi trên 50. Chỉ cần làm xét nghiệm PSA là đủ để xác định ung thư tiền liệt tuyến.
Các xét nghiệm chất chỉ điểm ung thư nêu trên chỉ mang tính chất gợi ý, không chính xác hoàn toàn bởi một số bệnh cũng khiến các chất này tăng lên. Một vài trường hợp ở người bệnh ung thư, các chất này lại không tăng. Vì vậy người bệnh cần làm thêm các xét nghiệm thăm dò chức năng, chẩn đoán hình ảnh khác để có kết quả chính xác nhất.
* Nội dung chuyên môn đã được tham khảo bởi các bác sĩ Bệnh viện Thu Cúc.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!
VTV.vn - Tết đến, Xuân về là dịp đoàn viên, gia đình sum họp, vì thế các loại đồ ăn chế biến sẵn được rất nhiều người lựa chọn để bảo quản trong tủ lạnh.
VTV.vn - Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 vừa tiếp nhận bệnh nhân nam 60 tuổi, tiền sử viêm gan do rượu, bị sốc nhiễm khuẩn do vỡ ổ mủ từ thận trái vào khoang màng phổi.
VTV.vn - Chảy máu cam (hay chảy máu mũi) là tình trạng các mạch máu nhỏ ở mũi bị vỡ và chảy máu.
VTV.vn - Viêm phổi cộng đồng là bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp thường gặp ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là những người có hệ miễn dịch yếu như người già, trẻ nhỏ, người có bệnh lý nền.
VTV.vn - Các bác sĩ Khoa Phẫu thuật Tiêu hóa Gan mật, Bệnh viện Bạch Mai sẽ giải đáp những thắc mắc cơ chế đào thải tự nhiên, khi nào cần can thiệp (thụt tháo)...
VTV.vn - Thời gian gần đây, bệnh tay chân miệng đang có xu hướng tăng nhanh tại nhiều tỉnh, thành trong cả nước. Đây là căn bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi.
VTV.vn - Viên uống chống nắng cần có thời gian tích lũy đủ lâu dài, có nghĩa cần phải uống trong vài tháng chứ không phải uống 1 viên trước khi ra khỏi nhà 2 tiếng là có tác dụng.
VTV.vn - Viêm họng cấp tính là tình trạng niêm mạc họng của trẻ bị sưng nề một cách nhanh chóng.
VTV.vn - Có không ít trường hợp phải nhập viện cấp cứu sau khi tự tiêm trực tiếp vào khớp tại cơ sở không đúng quy định, dẫn đến bị nhiễm khuẩn khớp, viêm tấy...
VTV.vn - Trong tuần qua, 20 tỉnh, thành phía Nam đã ghi nhận hơn 2.000 ca bệnh tay chân miệng, tăng 23% so với tuần trước.
VTV.vn - Paraquat là một trong những loại thuốc diệt cỏ. Một hóa chất cực kỳ độc hại có thể đe dọa tính mạng nếu nuốt phải hoặc hít phải.
VTV.vn - Cũng giống như người lớn, trẻ em đôi khi cảm thấy lo lắng hoặc bồn chồn khi bắt đầu đi học, đi nhà trẻ, hoặc chuyển đến một khu vực mới.
VTV.vn - Nhồi máu cơ tim là một trong những bệnh lý về tim mạch khẩn cấp phổ biến và được xem là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong.
VTV.vn - Mặc dù đã có nhiều cảnh báo nhưng tình trạng người bệnh sử dụng các loại lá cây, thuốc nam để đắp lên vết thương, chữa gãy xương vẫn khá phổ biến, gây biến chứng nặng nề.
VTV.vn - Trong thời kỳ mang thai, nhiễm thủy đậu có thể gặp biến chứng viêm phổi, có thể dẫn đến biến chứng nặng nề khác, thậm chí là tử vong.