Ngày Thận học Thế giới: Hãy bảo vệ bộ máy lọc tự nhiên của cơ thể

Trước thực trạng tỷ lệ mắc bệnh thận ngày càng gia tăng cũng như những mối nguy hại mà căn bệnh này gây ra cho người bệnh và xã hội, năm 2005, Hội Thận học Quốc tế đã lấy ngày thứ năm trung tuần tháng ba hằng năm là ngày Thận học Thế giới (năm 2019 là ngày 14/3). Sáng kiến này đưa ra nhằm nâng cao nhận thức cho mọi người về tầm quan trọng của thận, tăng cường ý thức phòng ngừa, đồng thời nỗ lực tìm ra các giải pháp hiệu quả làm giảm thiểu tác động của bệnh đối với sức khỏe con người trên toàn thế giới.

Những hệ lụy nặng nề từ suy thận mạn tính

Trong số các bệnh lý về thận thì bệnh thận mạn tính có tỷ lệ mắc cao, mức độ trầm trọng và gây ra nhiều hệ lụy nặng nề cho người bệnh và xã hội hơn cả. Khi mắc bệnh thận mạn tính có nghĩa là thận không thể lọc bỏ được các chất thải cũng như mất chức năng kiểm soát lượng nước của cơ thể, lượng muối trong máu và canxi. Các chất thải sẽ tồn đọng trong cơ thể và gây nguy hại cho người bệnh. Tuy độ nặng, nhẹ của mỗi người bệnh có khác nhau nhưng điều cơ bản và là thách thức với người bệnh hiện nay là bệnh này không thể chữa khỏi. Người mắc bệnh nếu muốn kéo dài sự sống cần phải chạy thận nhân tạo và chăm sóc suốt đời. Hầu như người bệnh sẽ phải đối mặt với nguy cơ tử vong sớm vì không có điều kiện chữa trị bởi chi phí mỗi lần chạy thận nhân tạo khá cao từ 800.000 đến 1 triệu đồng/lần, mỗi tháng 2 - 3 lần. Hơn thế, sức khỏe của người mắc bệnh thận mạn tính bị suy giảm rất nhanh, không thể lao động nên chi phí này thực sự là gánh nặng cho người thân và gia đình.

Tại Việt Nam, hiện có khoảng 26.000 người bị suy thận mạn tính giai đoạn cuối phải chạy thận nhân tạo, 8.000 ca mắc mới. Những năm gần đây, suy thận do biến chứng của các bệnh chuyển hóa như đái tháo đường, gout cũng không ngừng gia tăng. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 5.000 người được điều trị và người nghèo có bảo hiểm y tế chỉ chiếm 10%. Trong khi bệnh suy thận, "bệnh của nhà giàu" lại không thể chữa khỏi và khi đã bị bệnh thì cần được chăm sóc và gắn với máy móc suốt đời với mức chi phí vô cùng tốn kém. Chính vì vậy, chỉ những người có bảo hiểm mới dám vào điều trị tại bệnh viện, còn lại là chấp nhận cái chết. Bởi đối với người nghèo để chi trả mức chi phí gần 100 triệu đồng một năm với họ là điều quá khó khăn. Thậm chí, có nhiều người dù được bảo hiểm chi trả nhưng vẫn không có điều kiện trang trải các chi phí nằm viện, mua thuốc, thuê nhà… 

TS.BS. Nguyễn Vĩnh Hưng, Trưởng khoa Thận - Tiết niệu, Bệnh viện E chia sẻ: "Người bị bệnh đã khổ rồi nhưng người nghèo mắc bệnh suy thận mạn tính ở Việt Nam thì khổ gấp trăm lần. Họ và người thân phải "kéo cày" quanh năm để chạy thận". Vì vậy mà bệnh nhân chạy thận được điều trị chỉ chiếm 10%, còn lại 90% chấp nhận cái chết do không có điều kiện.

TS.BS. Nguyễn Vĩnh Hưng thăm khám cho bệnh nhân suy thận.

Nếu ai đã từng đến khu chạy thận nhân tạo của các bệnh viện lớn như Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện E hay "xóm chạy thận" sẽ không tránh khỏi cảm giác ám ảnh bởi cuộc sống đầy âu lo nặng nề của những người bệnh suy thận. Ở đó, chúng ta sẽ cảm nhận rõ hơn những gắng gượng sống từng ngày, nghị lực mưu sinh, chống chọi với bệnh tật và cả tình yêu, khao khát cuộc sống của những người bệnh phải chạy thận nhân tạo.

Mỗi người một gương mặt, một số phận nhưng họ đều có điểm chung là bị suy thận giai đoạn cuối. Bác sĩ có, giáo viên có, bộ đội có, nông dân có, học sinh có, già có, trẻ có, giàu có nghèo có…Nhiều người đã gắn bó với nơi đây hơn chục năm. Đối với họ bệnh viện là nhà, bác sĩ là người thân và máy móc, kim tiêm là cuộc sống. Nơi đây có nhiều người đã ra đi, có tình yêu đôi lứa nảy nở và có nhiều người vẫn đang từng ngày vừa vật lộn mưu sinh vừa chống chọi với đớn đau, bệnh tật để kéo dài sự sống.

Khu chạy thận nhân tạo Bệnh viện E.

Xu hướng gia tăng và thủ phạm gây bệnh

Nhiều nghiên cứu cho thấy tăng huyết áp, tiểu đường tuýp 2 là nguyên nhân của 2/3 tổng số các ca suy thận, đặc biệt là suy thận giai đoạn cuối. Bên cạnh các nguyên nhân chính là cao huyết áp, tiểu đường. Mới đây, Tổ chức Y tế Thế giới đã lên tiếng cảnh báo về mối liên quan giữa hai bệnh lý béo phì và thận. Béo phì có thể gây tổn hại đến chức năng thận trước khi tiểu đường và tăng huyết áp tác động tiêu cực lên thận và là nguyên nhân chính gây ra các bệnh lý về thận.

Hiện trên thế giới có khoảng 600 triệu người đang bị béo phì trong số đó có khoảng 220 triệu trẻ em. Tại Việt Nam, số người mắc bệnh về thận chiếm khoảng 7% dân số và hầu hết đều rơi vào những người mắc hội chứng rối loạn chuyển hóa là thừa cân, béo phì, tăng huyết áp, đái tháo đường. Điều này cho thấy: tỷ lệ người mắc bệnh thận sẽ không ngừng tăng và tăng cao ở nhóm những bệnh nhân này vào các năm tiếp theo bởi béo phì đã được xác định là yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh thận mạn tính.

Ngoài ra, các chuyên gia y tế cũng cảnh báo tình trạng nhiễm độc thuốc, trong đó có thói quen sử dụng thuốc tùy tiện, không rõ nguồn gốc, sử dụng thuốc đông dược trộn lẫn tân dược cũng là nguyên nhân gây suy thận. Bởi hầu hết các thuốc đều thải trừ qua thận.

Mối lo ngại về bệnh thận không chỉ bởi những hệ lụy của nó với sức khỏe con người, bởi tỉ lệ mắc không ngừng tăng mà còn bởi độ tuổi mắc bệnh hiện nay ngày càng trẻ hóa. Ở Pháp, năm 1996 tuổi trung bình phải lọc máu là 66 tuổi, còn ở nước ta hiện nay là 46 - 47 tuổi. Nhiều bệnh nhân còn rất trẻ, là sinh viên chưa lập gia đình cũng phải phụ thuộc vào máy móc để duy trì và kéo dài sự sống.

Bệnh thận thường không gây ra triệu chứng gì cho tới khi đã tiến triển. Do vậy, những ai trong diện có nguy cơ bị bệnh cần thăm khám định kỳ thường xuyên. Nhiều trường hợp nhờ chẩn đoán và điều trị sớm đã làm chậm sự tiến triển đến bệnh thận mạn tính.

Để phát hiện bệnh sớm nhất mọi người cần đi xét nghiệm máu định kỳ. Đồng thời trang bị kiến thức, hiểu biết và lắng nghe cơ thể mình để phát hiện ra sớm những dấu hiệu của bệnh như chân tay phù, thay đổi khi đi tiểu (tiểu nhiều về đêm, tiểu có nước bọt, tiểu ra máu…), người mệt mỏi, sút cân. Bản thân những người bị bệnh càng cần tìm hiểu để được tiếp cận thông tin về lọc máu, phương pháp điều trị để tự chăm sóc sức khỏe cho chính mình chứ không chỉ dựa vào nhân viên y tế.

Được ví như một bộ máy lọc tự nhiên, thận đảm nhận chức năng loại bỏ các chất thải, chất lỏng dư thừa ra khỏi máu nhằm đảm bảo và duy trì mọi hoạt động cho cơ thể. Để có một bộ máy lọc luôn khỏe mạnh, hoạt động hiệu quả chúng ta cần hiểu và có cách chăm sóc hợp lý, khoa học.

Chính bởi vai trò quan trọng của thận và những mối nguy bệnh này gây ra, các chuyên gia y tế nhấn mạnh việc trang bị kiến thức, tăng cường công tác dự phòng là rất quan trọng để giảm thiểu tỷ lệ mắc cũng như kéo dài và tăng hiệu quả sự sống khi mắc phải. Mỗi người cần nâng cao ý thức kiểm soát cân nặng thông qua chế độ ăn uống hợp lý, vận động hằng ngày để bảo vệ bộ máy lọc tự nhiên của cơ thể mình. Với người đang trong tình trạng thừa cân béo phì, cần cải thiện sức khỏe bằng cách giảm cân. Càng gần với cân nặng bình thường càng có lợi cho sức khỏe.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!