Phát hiện biến thể máu hiếm giúp ngăn bệnh sốt rét

Theo nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí Nature, sau khi tìm hiểu hàng nghìn bộ gene ở Kenya, các nhà khoa học đã phát hiện ra biến thể máu Dantu - một dạng di truyền có liên quan đến các tế bào máu của con người, cung cấp khả năng kháng bệnh sốt rét tự nhiên đáng kinh ngạc.

Hai bản sao của gen Dantu dường như không gây ra bất kỳ tác dụng phụ nào đối với sức khỏe, chúng chỉ đơn giản là tăng cường bảo vệ chống lại bệnh sốt rét. Chụp ảnh các mẫu máu ở độ phân giải tốt, nhóm nghiên cứu đã tìm thấy nhiều ký sinh trùng sốt rét vướng vào các tế bào hồng cầu đối với màng tế bào có sức căng bề mặt thấp hơn.

Các chuyên gia thuộc Chương trình Nghiên cứu KEMRI-Wellcome ở Kenya giải thích: "Biến thể gene Dantu kéo tế bào hồng cầu căng ra như trống, nhằm ngăn chặn sự nhiễm trùng và tăng sinh thêm ký sinh trùng sốt rét trong máu. Ký sinh trùng sốt rét vẫn có chìa khóa của ổ khóa, nhưng cánh cửa quá nặng khiến nó không thể mở được".

Do đó, các nhà khoa học cho rằng: Nếu có thể tìm ra cách chính xác gene Dantu tác động đến sức căng của màng tế bào hồng cầu, chúng ta có thể tạo ra một loại vaccine đóng cơ chế "khóa và chìa khóa" theo cách tương tự, giúp chống lại loại ký sinh trùng chết người này một cách tốt hơn.

Sốt rét do năm loài ký sinh trùng plasmodium truyền qua muỗi, cướp đi sinh mạng của nửa triệu người trên toàn thế giới mỗi năm, trong đó có nhiều trẻ em. Bệnh sốt rét hoạt động bằng cách xâm nhập vào các tế bào hồng cầu của con người, sử dụng một hệ thống tạm gọi là "khóa và chìa khóa". Trong khi nhiều nghiên cứu về vaccine ngừa sốt rét tập trung vào việc thay đổi ổ khóa trên các tế bào máu hoặc chiếm đoạt chìa khóa, thì biến thể gen Dantu đã tự loại bỏ cánh cửa.

Trong khi đó, loại vaccine sốt rét mà chúng ta hiện có hiệu quả tương đối thấp, chỉ cung cấp 35% khả năng bảo vệ khỏi các dạng bệnh nguy hiểm nhất. Vaccine sốt rét duy nhất được phê duyệt vào năm 2015 là RTS, S, được biết đến với tên thương mại Mosquirix, cần tiêm đến 4 mũi. Do hiệu quả thấp, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) không khuyến nghị sử dụng vaccine RTS, S thường quy cho trẻ em.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!