Có hai thứ mà bạn có thể kiểm soát được, thứ nhất đó chính là những quyết định của bạn trong việc chọn gì và không chọn gì, thứ hai là cách mà bạn ứng xử với những gì xảy ra đối với bạn sau những sự lựa chọn đó. Bạn có thể nói bạn phải làm, hoặc bạn bị buộc phải làm, nhưng thực ra, dù bạn làm gì cũng là do bạn lựa chọn. Chỉ mình bạn có quyền năng lựa chọn cho bản thân mình làm việc mà bạn muốn làm nhất. Đi tìm cơ chế quyết định đến sự lựa chọn của con người mới giúp cho bạn có cái nhìn đa chiều, khách quan và cảm thông đối với bất kỳ sự lựa chọn nào của người khác, kể cả những lựa chọn sai lầm hay những sự lựa chọn không thể nào hiểu nổi.
Nhiều người sẽ băn khoăn tự hỏi, không hiểu vì sao cô ấy/anh ấy có thể lựa chọn thử thách và khó khăn đó, cho dù rõ ràng là họ có cơ hội để sống và làm việc trong điều kiện thuận lợi hơn nếu lựa chọn khác. Câu chuyện nữ chủ nhân của thương hiệu nước mắm Thuyền Nan Đào Thị Hằng - Hằng "Mắm Ruốc" - là một ví dụ được khá nhiều người biết đến khi nói về những sự lựa chọn khó khăn. Sinh ra và lớn lên tại Quảng Trị, cô gái bé nhỏ ấy đã rất khó khăn để có thể bước chân vào cảnh cổng trường Đại học, rồi lại giành học bổng đi du học Úc nhưng đến khi có cơ hội ở lại học tiếp lên tiến sĩ thì cô lại quyết định trở về Việt Nam để khởi nghiệp với nước mắm. Bảy năm với thương hiệu mắm Thuyền Nan và những ngã rẽ khác để mở mang sự nghiệp và phát triển bản thân, Đào Thị Hằng - Hằng "Mắm ruốc" vẫn kiên trì với nước mắm cho đến tận bây giờ mặc dù mắm không còn là sự lựa chọn duy nhất như trước kia nữa. Nhưng với Hằng, không có sự lựa chọn nào là khó khăn cả nếu bạn xác định rõ giá trị cuộc sống mà bạn hướng tới là gì và việc còn lại là bạn lựa chọn mọi thứ dựa trên những giá trị mà bạn đã lựa chọn đó.
Đào Thị Hằng - Hằng "Mắm Ruốc" - Chủ thương hiệu nước mắm Thuyền Nan
Có một số người thường tự hỏi tại sao sau khi lựa chọn rồi tôi mới biết là mình là chọn sai? Câu trả lời là bạn chưa phân biệt được giữa những gì NÊN chọn và những gì PHẢI chọn. Nếu bạn lựa chọn vì thấy việc đó, điều đó là NÊN làm, NÊN chọn thì đó là một sự lựa chọn mang lại cho bạn nhiều cảm hứng nhất để tiếp nhận và thực hiện nó. Ví dụ, lúc bạn đang khát, đương nhiên bạn nên chọn một cốc nước mát để làm dịu cơn khát của mình. Nhưng nếu bạn đang viêm họng, việc lựa chọn cốc nướu mát hay một cốc nước ấm thì lại là điều bạn phải băn khoăn và bắt đầu phải suy nghĩ khi lựa chọn. Bạn thích nước lạnh và rất ghét uống nước ấm, nhưng vì viêm họng bạn PHẢI chọn cốc nước ấm hoặc là chấp nhận khát khô cổ. Thực ra, tất cả mọi sự lựa chọn đều được gọi tên bắt đầu hoặc là NÊN hoặc là PHẢI. Và mọi sự sai lầm đều bắt nguồn từ việc con người không phân biệt được giữa hai sự lựa chọn NÊN và PHẢI đó. Có những người cứ khư khư giữ nguyên tắc: tôi chỉ lựa chọn những gì tôi muốn, không ai không điều gì can thiệp vào sự lựa chọn của tôi, khi đó tôi mới là chính tôi. Sheena Lyengar - diễn giả của chương trình TEDGlobal 2010 trong bài nói về "Nghệ thuật của sự chọn lựa" đã đưa ra một ví dụ làm nhiều người kinh ngạc. Trong một nghiên cứu do chính Sheena Lyengar đã tiến hành với những bố mẹ người Mỹ và người Pháp được phỏng vấn trong cùng một bối cảnh như nhau. Họ đều chịu một bi kịch là đứa con vừa mới lọt lòng đã mắc bệnh nguy hiểm không thể qua khỏi. "Trong tất cả các trường hợp, máy trợ giúp được bỏ ra đứa trẻ sơ sinh sẽ ngừng thở ngay lập tức. Vấn đề là thời điểm nào và ai quyết định. Và có sự khác biệt lớn. Ở Pháp, bác sĩ quyết định có nên hay không và khi nào máy trợ giúp sẽ được bỏ ra, trong khi ở Mỹ quyết định cuối cùng là của bố mẹ. Chúng tôi tự hỏi: điều này có ảnh hưởng đến việc bố mẹ sẽ đối mặt với sự mất mát của mình thế nào không? Chúng tôi tìm ra câu trả lời là có. Kể cả sau một năm, bố mẹ người Mỹ dường như có những cảm xúc tiêu cực, hơn là bố mẹ người Pháp. Bố mẹ nguời Pháp sẽ nói rằng "Noah chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn, nhưng nó đã dạy chúng tôi rất nhiều. Nó dạy chúng tôi phải có cái nhìn khác hơn về cuộc sống".
Sheena Lyengar - TEDGlobal 2010
Không ít người cho rằng, tôi chỉ quyết định lựa chọn cuối cùng khi đã có đủ thông tin cho những sự lựa chọn đó. Nhưng người khác thì lại cho rằng, cứ chọn đi, cứ đi đi rồi bạn sẽ tìm thấy điều mình thực sự muốn. Vậy điều gì quyết định sự lựa chọn của bạn trước mỗi ngã rẽ cuộc đời? Sau mỗi sự lựa chọn và chịu trách nhiệm với những gì bạn đã chọn, bạn sẽ học được những gì và trưởng thành như thế nào? Đón xem chương trình Cất cánh tháng 4 với chủ đề "Lựa chọn" được truyền hình trực tiếp trên VTV1 vào lúc 20h10 ngày 20/4/201 và cùng chia sẻ với các khách mời những câu chuyện của họ, bạn sẽ tìm được câu trả lời cho chính mình.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!
