Câu chuyện của diễn giả Giàng Seo Châu dung dị như chính tiếng khèn mê đắm của chàng trai người Mông đến từ Si Ma Cai, Lào Cai. Quê nghèo không giữ được người quê, hiểu được điều đó, Giàng Seo Châu đã cố gắng học cho dù 10 tuổi anh mới được đến lớp. Anh luôn "khát khao thay đổi cuộc sống của mình, khao khát làm gì đó để để xây dựng quê hương của mình, giúp người dân tộc của mình thoát khỏi cuộc sống khó khăn này". Sau khi tốt nghiệp THPT, Giàng Seo Châu đã thi đỗ 2 trường đại học nhưng bố anh bảo "Tao không thấy ai đi học mà có tiền, chỉ thấy người ta thồ ngô, thóc ra chợ bán có tiền" và không không đồng ý cho Châu đi học đại học. Nhưng Châu đã cố gắng thuyết phục bố mẹ cho anh theo đuổi con đường tri thức. Giàng Seo Châu khi đó đã lựa chọn ngành học nông nghiệp vì anh nghĩ chỉ có học nông nghiệp mới có cơ hội về quê và giữ quê.
Khi đi học Giàng Seo Châu càng thấm thía cái nghèo và đi làm đủ thứ nghề từ rửa bát thuê, đến chăm cây cối thuê để có tiền ăn học. Nhưng "càng nghèo tôi càng nghĩ mình phải trở về và làm cho quê mình hết nghèo. Vì thế mà có những cơ hội khác để ở lại với thành phố nhưng tôi vẫn quyết về quê", Giàng Seo Châu chia sẻ với khán giả Cất cánh. Năm 2012, anh được cử về làm Phó Chủ tịch xã theo đề án "600 trí thức trẻ làm Phó Chủ tịch xã" của Bộ Nội vụ. Với quan điểm "quê giàu mới giữ được người", Giàng Seo Châu vận động bà con làm đường, hướng dẫn trồng cây theo kỹ thuật. Nhận biết "đất rừng trồng lúa cũng không hiệu quả, trồng cây rừng cũng không ra nhiều tiền" nên Giàng Seo Châu nghĩ đến chuyện trồng cây dược liệu. Chị Vũ Thị Nhung, vợ anh Châu cho biết "để làm gương, hai vợ chồng cùng đồng thuận để trồng cây tam thất cho bà con nhìn thấy hiệu quả mà làm theo". Chị thấy động lực của anh quá lớn nên muốn giúp anh lan toả cách làm để có cuộc sống ấm no và nhiều người đi làm xa lại trở về làm giàu trên quê hương. Giờ đây, vùng quê Mản Thẩn của Giàng Seo Châu đã giàu hơn trước rất nhiều. Thu nhập bình quân năm 2012 là 15 triệu đồng/người/năm, giờ đã là hơn 30 triệu đồng/người/năm. "Mản Thẩn quê tôi là xã đạt chuẩn nông thôn mới đầu tiên của huyện Si Ma Cai", Giàng Seo Châu tự hào chia sẻ với khán giả Cất cánh.
Nếu như diễn giả đầu tiên là Giàng Seo Châu mong muốn giữ quê bằng cách làm giàu cho quê bằng con đường phát triển kinh tế thì câu chuyện của diễn giả Nguyễn Anh Tuấn đến từ Thanh Chương, Nghệ An lại làm khán giả vô cùng ngạc nhiên với tư duy "giữ quê bằng trí tuệ" của anh. GS Nguyễn Lân Dũng - khách mời bình luận của Cất cánh tháng 8 chia sẻ "câu chuyện của Nguyễn Anh Tuấn vượt quá sức tưởng tượng" của bản thân ông. Anh Tuấn học đại học ở TP. HCM có rất nhiều cơ hội làm việc nhưng anh lại khát khao trở về quê để "đánh thức tri thức làng" rút ngắn khoảng cách giữa nông thôn và thành thị. Ý tưởng tủ sách và ngôi nhà trí tuệ ra đời với hàng ngàn đầu sách được trao tặng và đọc miễn phí, những lớp học dạy kiến thức, kỹ năng và tiếng Anh miễn phí cho cộng đồng.
MC Thái Trang và diễn giả Nguyễn Anh Tuấn
Vốn đam mê đọc sách từ nhỏ, Nguyễn Anh Tuấn nhận thấy trẻ em nông thôn mất đi rất nhiều cơ hội học tập, trải nghiệm từ nhỏ vì "sách rất thiếu, sân chơi rất thiếu và tiếng Anh rất thiếu". Mỗi lần mang sách đi trao tặng nhìn các em bé mở tủ sách mới hít hà xuýt xoa là Tuấn lại nhớ tuổi thơ trùm chăn đọc sách. Ngôi nhà trí tuệ đầu tiên được anh thiết kế chính là ngôi nhà trên mảnh đất hương hoả của cha ông để lại với thư viện hàng ngàn chốn sách cho mọi lứa tuổi đến học đến đọc thoải mái vì tình yêu tri thức. Ngôi nhà với nhiều con người ở quê hương và nơi khác thành công trở về làm diễn giả chia sẻ về trải nghiệm sống ở thành phố, về thất bại cũng như thành công và sẵn sàng đón bất kỳ vị khách nào trên thế giới từ diễn giả cho đến các kỷ lục gia nổi tiếng thế giới đến dạy miễn phí cho các em. Sau 1,5 năm hoạt động, Nguyễn Anh Tuấn và cộng sự đã xây dựng 7 ngôi nhà trí tuệ và sẽ có hàng chục ngôi nhà khác được địa phương đón nhận trong năm tới.
MC Bảo An và khán giả nhóm Chatroom
"Một cuộc chạy tiếp sức trong một cuộc chơi khi nào mệt sẽ mời những người khác tiếp sức. Tại đường băng này tôi không đơn độc vì các bạn bè đồng hành trong Ngôi nhà trí tuệ cũng có mặt cùng tôi". Với những việc đã làm, Nguyễn Anh Tuấn đã truyền cảm hứng cho rất nhiều bạn trẻ về tinh thần học tập suốt đời. Anh quan niệm "Học vì bản thân mình, vì sự hiểu biết của mình thì lớn lên mình có thể làm chủ cuộc đời của mình và không ai ăn hiếp được mình. Và tất cả các em đều nghĩ thế làm thế thì không ai ăn hiếp được dân tộc của mình cả". Khán giả Thương Mỹ hỏi diễn giả Anh Tuấn "Anh muốn mang trí tuệ từ thành phố về làng, vậy đã bao giờ anh nghĩ mang những thế hệ trẻ trí tuệ của làng lên thành phố hay chưa?". Diễn giả Anh Tuấn đã kể câu chuyện về những người con Thanh Chương xứ nghệ đang hấp thu kiến thức STEM về dạy cho các bạn trẻ ở làng quê anh và đồng thời lại đi dạy ở các thành phố lớn.
MC Bảo An và khán giả nhóm Chatroom
Khác với câu chuyện của hai diễn giả Giàng Seo Châu và Nguyễn Anh Tuấn, "người giữ làng" Bùi Kiến Quốc lại giữ làng theo một phương thức khác. Người tự nhận là "anh nhà quê Quảng Nam" ấy đã thực sự giữ cho ngôi làng Triêm Tây, Hội An tưởng như sắp biến mất vì sạt lở và sự xâm thực của nước biển nhưng đã hồi sinh và trở thành điểm đến của du khách. Sinh ra ở Quảng Nam, năm 7 tuổi, KTS Bùi Kiến Quốc đã rời Việt Nam sang Pháp theo gia đình. Ông là Viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Cộng hòa Pháp, nhưng lúc nào ông cũng thích giới thiệu mình là một "anh nhà quê Quảng Nam". Sau 40 năm ông trở về quê hương chứng kiến tình trạng sạt lở nghiêm trọng của làng Triêm Tây bên dòng sống Thu Bồn, Hội An. Ông đã đề xuất dự án "giữ làng" bằng phương pháp sinh thái thay vì làm bờ kè bằng xi măng bê tông và ông đã thành công. Làng Triêm Tây thoát khỏi nguy cơ xoá sổ trên bản đồ hành chính do sạt lở quá dữ dội.
Giờ đây Triêm Tây đã trở thành nơi thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước đến để chiêm ngưỡng vẻ đẹp mộc mạc, bình dị của làng quê Việt Nam. Người dân đi làm ăn xa dần quay trở lại với ngôi làng hồi sinh. Đối với khán giả Cất cánh, việc giữ được làng Triêm Tây của KTS Bùi Kiến Quốc quả là một kỳ tích. Ông xúc động chia sẻ "Giữ đất, giữ làng, giữ dân và quan trọng là giữ lối sống nông thôn như một nét văn hoá của người Việt". Đó là lối sống hoà mình cùng thiên nhiên, thức dậy cùng mặt trời, ngủ khi mặt trời lặn, lao động sinh sống trên mảnh đất của mình... "Dưới vòng xoáy của đô thị hoá, lối sống làng quê ấy đã biến mất ở châu Âu, châu Mỹ, họ muốn giữ lắm nhưng không làm được. Vậy mà Việt Nam mình làm được, đó là điều may mắn". Câu chuyện của diễn giả Bùi Kiến Quốc là hy vọng cho nhiều làng quê đang oằn mình chống chọi với tình trạng sạt lở, sụt lún trên khắp Việt Nam.
"Tôi mong các bạn trẻ có tâm đi ra khỏi làng hãy quay lại viết tiếp câu chuyện của chúng tôi hoặc sáng tạo ra những câu chuyện mới để giữ làng. Chúng ta làm một cho người khác thì những gì chúng ta sẽ nhận lại gấp 10", khách mời Nguyễn Anh Tuấn nhắn nhủ những lời cuối đến với người trẻ trước khi kết thúc chương trình. "Các bạn đừng lo lắng về việc người trẻ có trở về làng hay không. Như tôi đây đi đã mấy chục năm rồi vẫn trở về. Tôi trở về không phải để chống sạt lở hay để ở trong những khách sạn 5 sao. Tôi về vì tôi rất nhớ quê. Các bạn trẻ sẽ về như tôi. Các bạn cứ đi đi rồi các bạn sẽ trở về", "người giữ làng" Bùi Kiến Quốc tin tưởng. Ba diễn giả đến từ ba vùng quê khác nhau của Việt Nam nhưng đều có một điểm chung là yêu quê và mong muốn giữ quê bằng mọi cách. Giữ quê thì sẽ giữ được nước và có nơi chốn để trở về, đó là thông điệp mạnh mẽ và sâu sắc mà Cất cánh tháng 8 muốn truyền tải đến khán giả trẻ.
Nhà báo Đặng Diễm Quỳnh - Trưởng Ban Thanh thiếu niên chụp ảnh cùng các khách mời Cất cánh tháng 8
Cất cánh chủ đề "Giữ quê" truyền hình trực tiếp 20h10 ngày 17/8 trên VTV1. Quý khán giả có thể xem lại tại link sau: https://vtv.vn/video/cat-canh-17-8-2019-385946.htm
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!
