Theo luật khoáng sản, việc cấp phép khai thác đá phải tuân thủ theo quy định hết sức chặt chẽ. Tham vấn ý kiến cộng đồng là một trong những tiêu chí không thể bỏ qua. Tuy nhiên hiện nay, cho dù người dân quanh mỏ đá phản đối việc khai thác đá vì cho rằng, nổ mìn gây ảnh hưởng đến nhà cửa, xay đá, vận chuyển đá gây ô nhiễm môi trường, thậm chí chặn xe nhưng rồi các mỏ đá vẫn được cấp phép gia hạn nhiều lần. Điều đáng nói là cấp phép khai thác mỏ xong, năm nào cũng có các đoàn thanh tra, kiểm tra, quan trắc môi trường nhưng hầu như hiếm khi phát hiện sai phạm. Trong khi đó, doanh nghiệp thì vẫn khai thác đá theo kiểu mạnh ai nấy làm.

Ở thôn Hòa Đông có 5 mỏ đá, 2 mỏ đã hết hạn gần 2 năm. Nhìn từ trên cao thì khó mà phân biệt mỏ nào hết hạn giấy phép, mỏ nào đang còn giấy phép. Bởi, tất cả đều xay đá như nhau. Hàng vạn mét khối đá thành phẩm chất cao như núi; máy móc, điện vẫn còn hoạt động. Khi thấy máy quay, các dây chuyền xay đá ngừng hoạt động đột ngột. Theo người dân xã Tam Nghĩa, điều khó hiểu nhất là các mỏ đá hết hạn giấy phép nhiều năm, lẽ ra phải đóng cửa mỏ, đưa thiết bị ra khỏi công trường. Tuy nhiên, hoạt động xay đá vẫn diễn ra một cách bình thường như khi còn giấy phép. Điều này dễ dẫn đến thất thu thuế, thất thoát tài nguyên của quốc gia.

Không chỉ buông lỏng trong quản lý các doanh nghiệp đã hết hạn giấy phép, cơ quan chức năng hầu như chưa giám sát việc khai thác như phương án đã duyệt. Các chủ mỏ thì cho rằng, năm nào cơ quan chức năng cũng vào lấy mẫu quan trắc tiếng ồn, bụi đá và đạt chuẩn. Tuy nhiên, người dân sống cạnh mỏ đá luôn hoài nghi về kết quả đã quan trắc nói trên. Thay vào đó, họ chỉ tin vào con số trên trạm cân đá của doanh nghiệp. Bởi, số cân cũng là số tiền mà doanh nghiệp thu nhập hằng ngày.

Hai bên đường cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi thuộc địa phận xã Tam Nghĩa là những hố nước sâu hàng chục mét. Khai thác mỏ xong mỏ Hùng Vương và mỏ đá Vạn Tường, doanh nghiệp đã bỏ của chạy lấy người. Chính quyền địa phương nhiều lần ra văn bản hối thúc doanh nghiệp hoàn thổ nhưng đến nay, việc hoàn thổ cũng chỉ dừng lại trên giấy. Liệu ai dám chắc rằng, các doanh nghiệp đang khai thác sẽ thực hiện đúng cam kết về hoàn thổ hay cũng nối gót các chủ mỏ đá, rủ bỏ trách nhiệm sau hàng chục năm đục khoét, rút bòn tài nguyên của quốc gia?

Để có giấy phép khai thác đá, doanh nghiệp vẽ ra hồ sơ rất đẹp, trong đó có đánh giá tác động môi trường. Tuy nhiên, sau khi khai thác xong, những hố nước sâu vẫn tồn tại suốt nhiều năm nay. Bên cạnh hố nước là vực núi cao. Điều này gây bức xúc cho người dân ở địa phương, bởi không hoàn thổ thì không trả đất cho người dân sản xuất.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!