Đắk Lắk – địa phương có diện tích sầu riêng lớn thứ 2 cả nước (sau Tiền Giang) đang bước vào vụ thu hoạch rộ. Thời điểm này năm ngoái, giá thu mua tận vườn cao lắm chỉ 55.000/kg. Còn năm nay là hơn 80.000/kg. Thậm chí có nhiều vườn được thương lái chốt mức giá 90.000 - 100.000 đồng/kg, tăng hơn 40% so với vài năm trở lại đây. Tuy đây là tín hiệu đáng mừng, nhất là đối với nông dân, nhưng cũng đang tiềm ẩn không ít rủi ro.

Theo nông dân trồng sầu riêng, thương lái thường đến tận vườn trước thời điểm thu hoạch 2 - 3 tháng và chốt giá sớm, trong khi đó những doanh nghiệp có sự liên kết ngay từ đầu với nông dân, hợp tác xã thì lại đến rất muộn – trước thời điểm thu hoạch nửa tháng mới thẩm định chất lượng quả và chốt giá. Do vậy nông dân cảm thấy không yên tâm và thường đổ xô đi bán cho thương lái.

Hợp tác xã là cầu nối liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp trong việc thu mua sản phẩm. Nhưng, không ít hợp tác xã đang rơi vào tình trạng bị chính thành viên của mình quay lưng. Như tại Hợp tác xã Vạn Xuân, huyện Cư Kuin, Đắk Lắk có gần 400 thành viên trồng sầu riêng, nhưng chỉ còn 50% vẫn đang giữ mối liên kết bền vững.

Với doanh nghiệp, khi ký kết hợp đồng với nước xuất khẩu phải tuân thủ nhiều yếu tố, trong đó sản lượng phải đủ lớn và chất lượng phải đảm bảo. Do vậy, khâu thu mua theo quy trình với nông dân sẽ mất thời gian hơn. Điều này không đáp ứng nhu cầu muốn mua nhanh bán nhanh của nông dân. Nhưng nếu chọn thương lái là kênh mua bán chính, rủi ro là khó tránh khỏi, bởi biến động thị trường - nông dân không thể lường hết được.

Trong giai đoạn sầu riêng tăng giá đột biến như hiện nay, thương lái càng tranh giành nhau mua, ảnh hưởng đến mối liên kết của nông dân – hợp tác xã – doanh nghiệp. Và nếu mất sự liên kết ấy, nghĩa là mất sự ổn định và bền vững…

Nhiều người đã ví, số lượng thương lái sầu riêng tại Đắk Lắk hiện còn nhiều hơn cả cò đất. Và thương lái thu mua xong, thì cũng sẽ bán cho các kho vựa, doanh nghiệp. Trong khi đó, Việt Nam chưa có một bộ quy chuẩn cho ngành hàng sầu riêng: Chẳng hạn như, đơn vị thu mua, phải đủ những điều kiện như thế nào mới được thu mua sầu riêng của người dân, nhất là phục vụ cho xuất khẩu? Vì chưa có bộ quy chuẩn nên kho bãi sầu riêng ở Đắk Lắk đang mọc lên như nấm, và xuất hiện hiện tượng đánh cắp mã vùng trồng để đẩy giá sầu riêng lên cao.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!